Szkoły i nauczyciele potrzebują wolności. Badania kondycji zawodowej pomorskich nauczycieli

Badania, przeprowadzone na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego w porozumieniu z Uniwersytetem Gdańskim oraz Urzędem Statystycznym w Gdańsku, objęły całe województwo. Wpłynęło 3711 ankiet nauczycielskich, 12 816 ankiet uczniowskich oraz ponad 11 000 ankiet rodziców. Ponadto, przeprowadzono 5 wywiadów grupowych (wśród uczniów i nauczycieli) oraz 13 wywiadów indywidualnych (z rodzicami i nauczycielami). Łącznie odpowiedziało ponad 27 tys. osób.

Poszukiwany: nauczyciel z pasją

Wśród uczniów dominuje przekonanie, że nauczyciel powinien pasjonować się tym, czym się zajmuje. Jednak najważniejsze jest to, by miał dla nich czas, był otwarty na dyskusję i dialog oraz wnosił na lekcje wiedzę spoza podręcznika. – Kluczową kwestią jest to, aby nauczyciel był ciekaw tego, co robi – komentował na spotkaniu prof. dr hab. Cezary Obracht-Prondzyński. – Uczniowie szukają nauczyciela z pasją, który potrafi zainteresować. Pasja sprawia także, że nauczyciel jest otwarty na impulsy od ucznia – wyjaśniał Prondzyński.

W badaniach uczniowie podkreślali też, że w szkołach brakuje nauczycieli, do których mogliby się zwrócić z problemami, nie ma autorytetów, a pomocy w nauce szukają poza szkołą. – Nauczyciele potrzebują podniesienia kompetencji w radzeniu sobie z uczniami o różnego rodzaju potrzebach, np. trudnych, wyjątkowo zdolnych, inteligentnych, upośledzonych – podkreślała Katarzyna Hall, była minister edukacji. – Powinni uczyć się współpracy z uczniami, korzystać ze szkoleń i kursów, które odpowiadają ich autentycznym potrzebom. Bez względu na to, jak zmienia się świat, najbardziej koniecznym i niezastąpionym elementem edukacji jest mądry nauczyciel. Jest z uczniami, poświęca im uwagę, stwarza atmosferę pracy i niezależnie od tego, jakie pomysły programowe i organizacyjne będą w danym momencie obowiązywać, to empatia i ludzkie podejście do ucznia powinny być na pierwszym planie – przekonywała Hall. Jej zdanie potwierdził na spotkaniu m.in. prof. dr hab. inż. Edmund Wittbrodt, który dodał, że nauczyciele mają problem z przyjmowaniem krytyki, nie potrafią przyznać się do błędów, a przez to współpraca z wychowankami jest utrudniona.

Nauczyciel nie ma lekko

Wymagania wobec nauczycieli rosną, modele edukacji i programy cały czas się zmieniają. Nauczyciele zauważają, że dotarcie do współczesnej młodzieży wymaga „wyłomu w myśleniu”, uczenia metodą projektu, wizualizacji i uczenia przez doświadczenie i praktykę. Zalety pracy w grupach znają w głównej mierze w teorii, ale nie zawsze potrafią przekłuć ją w praktykę. Wynika to w dużej mierze z braku czasu, zbyt wielu obowiązków oraz braku wiedzy, jak pracować. – W roli nauczyciela odbijają się wszystkie bolączki polskiej szkoły, czyli bardzo dużo wymagań, bardzo silna, stale rosnąca kontrola, konieczność wypełniania wielu papierów, a także sprzeczne oczekiwania od uczniów, rodziców, szkół, dyrektorów, samorządów oraz mało wsparcia, szczególnie mentalnego – wymieniał Cezary Obracht-Prondzyński. – Nauczyciele powinni mieć superwizorów, mentorów. Potrzebują wsparcia w zakresie współczesnego świata. Do tego trzeba podnieść pensje, bo ilość wymagań i niska gratyfikacja budzą frustracje – podsumował Prondzynski.

Wpływ na pracę nauczycieli też mają kolejne reformy oświaty. – Zmiany strukturalne spowodowały wielkie obawy o to, czy nauczyciel będzie miał pracę za rok – mówiła Katarzyna Hall. – Zadają sobie pytanie nie „za ile”, ale czy w ogóle będą mieli gdzie pracować. Za rok będzie w szkołach jeden rocznik mniej. Boją się, że stracą pracę – komentowała Hall.

Ma być swobodnie i nowocześnie

I badania, i opinie ekspertów potwierdzają, że konieczne są zmiany. Najważniejsza wiąże się z mentalnością, potrzebą budowania zaufania na linii uczeń-rodzic-nauczyciel, ale też zaufania ze strony ustawodawcy. Mniejsza biurokracja, a więcej wolności i autentyczności to klucze do edukacyjnego sukcesu. Potrzebne jest także ustalenie jasnego modelu edukacji i jego stabilizacja. – Szukamy ładu instytucjonalnego, a co roku są reformy i zmiany. System jest nieprzewidywalny – mówił Cezary Obracht-Prondzyński. – Nauczyciele nie wiedzą często, czego mają uczyć, co jest właściwe, a co nie. Są stawiani w bardzo niewygodnej sytuacji – podkreślał. Eksperci zgodnie stwierdzili, że powinny być tworzone różne szkoły, które odpowiadają na różne potrzeby, a obecna kontrola biurokratyczna nad szkołami jest niebezpieczna i bazuje na braku zaufania do siebie nawzajem.

Niemałą rolę w budowaniu nowoczesnej edukacji odgrywają też samorządy lokalne. – Powinny uczyć się, czym jest dobra edukacja – tłumaczyła prof. dr hab. Dorota Klus-Stańska. –Najbardziej ceniłabym konkursy na innowacje szkół z nauczycielem w tle. Rola nauczyciela się zmieniła, a technologie są szansą na kreatywne szukanie wiedzy przez uczniów. U nas zakazuje się smartfonów w szkołach, a na świecie są projekty, w których smartfon obowiązkowo leży na ławce – wyjaśniała Klus-Stańska.

Eksperci postulowali także, by to samorządy inwestowały w nauczycieli, finansując spotkania z ekspertami, psychologami i doradcami.

Całą debatą można obejrzeć na naszym profilu w serwisie You Tube.

Zobacz też: rozmowa z Adamem Krawcem, dyrektorem Departamentu Edukacji i Sportu UMWP.