Upamiętnienie Ofiar Zbrodni Pomorskiej 1939 – odsłonięcie pomnika w Toruniu

W sobotę 6 października odbędzie się odsłonięcie pomnika ofiar antypolskiej akcji eksterminacyjnej, przeprowadzonej przez Niemców na Pomorzu w 1939 roku. Monument stanął na skwerze przy ul. Uniwersyteckiej w Toruniu. Początek uroczystości o godzinie 12.00.

Koncepcja objęła stworzenie pomnika w sąsiedztwie toruńskiego Muzeum Etnograficznego parku pamięci, którego centralnym elementem jest „rozstrzelany dom” – bryła z białego kamienia z dużą wyrwą pośrodku, odsłaniającą metalową płytę z wyrytymi nazwami blisko 400 miejscowości, w których Niemcy dokonywali egzekucji. Obok pojawiła się nota historyczna i fragment wiersza Zbigniewa Herberta „Pan Cogito o potrzebie ścisłości”.

Na przełomie września i października 1939 roku zostało rozstrzelanych około 30 000 mieszkańców przedwojennego województwa pomorskiego, którego stolica mieściła się wówczas w Toruniu. Dokonali tego członkowie organizacji Selbstschutz Westpreussen, która skupiała miejscowych Niemców, działających pod nadzorem SS. Takie tragiczne zdarzenia miały miejsce w niemal 400 miejscowościach województwa. Skala represji nie miała sobie równej w innych regionach II RP. Niemcy mordowali w oparciu o przygotowane wcześniej listy proskrypcyjne na których znaleźli się przedstawiciele polskiej inteligencji, przedsiębiorcy, księża, rzemieślnicy, działacze społeczni, rolnicy itp. Historycy wciąż nie mają pewności, ile było ofiar na terenie dawnego województwa pomorskiego, ponieważ sprawcy niszczyli wszelką dokumentację i zacierali ślady zbrodni poprzez wydobycie i spalenie latem 1944 roku ciał ofiar. Większość ze sprawców uniknęła pociągnięcia do odpowiedzialności karnej.

Inicjatywa budowy pomnika zrodziła się przed wielu laty. Poparły ją sejmiki województwa pomorskiego i kujawsko-pomorskiego. Pomnik został sfinansowany ze środków samorządów obu województw i zbiórki publicznej przeprowadzonej przez harcerzy. Autorem pomnika jest znany rzeźbiarz Zbigniew Mikielewicz, który stworzył też mi.in. poświęconą dowódcom marynarki wojennej RP Kwaterę Pamięci na gdyńskim Oksywiu oraz pomnik Stefana Roweckiego Grota w Warszawie.

Dorota Patzer