Słownik pojęć

A

Ambulatoryjna opieka zdrowotna – zgodnie z ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, jest to udzielanie przez świadczeniodawców świadczeń opieki zdrowotnej osobom niewymagającym leczenia w warunkach całodobowych lub całodziennych;

Aktywność fizyczna – każdy ruch ciała wyzwalany przez mięśnie szkieletowe, który powoduje wydatek energetyczny

B

Badania kliniczne – zgodnie z ustawą prawo farmaceutyczne, jest to każde badanie prowadzone z udziałem ludzi w celu odkrycia lub potwierdzenia klinicznych, farmakologicznych, w tym farmakodynamicznych skutków działania jednego lub wielu badanych produktów leczniczych, lub w celu zidentyfikowania działań niepożądanych jednego lub większej liczby badanych produktów leczniczych, lub śledzenia wchłaniania, dystrybucji, metabolizmu i wydalania jednego lub większej liczby badanych produktów leczniczych, mając na uwadze ich bezpieczeństwo i skuteczność;

Badanie sanitarno- epidemiologiczne – zgodnie z ustawą o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi jest to badanie, w którego skład wchodzą badanie lekarskie, badania laboratoryjne oraz dodatkowe badania i konsultacje specjalistyczne, wykonywane w ramach nadzoru epidemiologicznego w celu wykrycia biologicznych czynników chorobotwórczych lub potwierdzenia rozpoznania choroby zakaźnej;

Biologiczny czynnik chorobotwórczy – zgodnie z ustawą o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, są to drobnoustroje komórkowe lub wytwarzane przez nie produkty, zewnętrzne i wewnętrzne pasożyty człowieka lub wytwarzane przez nie produkty, cząstki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego, w tym zmodyfikowane genetycznie hodowle komórkowe lub wytwarzane przez nie produkty posiadające zdolność wywoływania objawów chorobowych;

C

Choroba przewlekła – zgodnie z definicją WHO, są to wszelkie zaburzenia lub odchylenia od normy, które mają jedną lub więcej z następujących cech charakterystycznych: są trwałe, pozostawiają po sobie inwalidztwo, spowodowane są nieodwracalnymi zmianami patologicznymi, wymagają specjalnego postępowania rehabilitacyjnego albo według wszelkich oczekiwań wymagać będą długiego okresu nadzoru, obserwacji czy opieki

Choroba zakaźna – zgodnie z ustawą o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, jest to choroba, która została wywołana przez biologiczny czynnik chorobotwórczy;

D

Determinanty zdrowia – czynniki warunkujące lub modyfikujące zdrowie;

E

Edukacja zdrowotna – procesy lub czynności, które dążą do prozdrowotnej zmiany zachowania indywidualnego oraz działania społecznego ludzi;

Epidemia – zgodnie z ustawą o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, jest to wystąpienie na danym obszarze zakażeń lub zachorowań na daną chorobę zakaźną w liczbie wyraźnie większej niż we wcześniejszym okresie albo wystąpienie zakażeń lub chorób zakaźnych dotychczas niewystępujących;

Epidemiologia – zgodnie z definicją stosowaną przez amerykańskie Centrum Zwalczania Chorób Zakaźnych, jest to badanie rozprzestrzenienia stanów lub zdarzeń zdrowotnych w określonych populacjach i zastosowanie tych badań do opanowywania problemów zdrowotnych;  

F

G

H

I

J

Jakość życia – zgonie z definicją WHO, jest to spostrzegani przez osobę własnej sytuacji życiowej w kontekście uwarunkowań kulturowych, systemu wartości oraz związku ze swoimi celami, normami i zainteresowaniami;

K

L

Lek apteczny – zgodnie z ustawą prawo farmaceutyczne, jest to produkt leczniczy sporządzony w aptece zgodnie z recepturą farmakopealną, przeznaczony do wydania w tej aptece;

Lek gotowy – zgodnie z ustawą prawo farmaceutyczne, jest to produkt leczniczy wprowadzony do obrotu pod określoną nazwą i w określonym opakowaniu;

Lek recepturowy – zgodnie z ustawą prawo farmaceutyczne, jest to produkt leczniczy sporządzony w aptece na podstawie recepty lekarskiej;

M

Medycyna oparta na faktach – (ang. Evidence based medicine, EBM) jest to skrupulatne i precyzyjne wykorzystywanie najlepszych dostępnych dowodów naukowych w postępowaniu klinicznym. Dowody te dotyczyć powinny skuteczności, efektywności i bezpieczeństwa danego sposobu postępowania oraz powinny pochodzić z wyników wiarygodnych badan eksperymentalnych i obserwacyjnych;

N

Narkomania ­– zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii, jest to stałe lub okresowe używanie w celach innych niż medyczne środków odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych, w wyniku czego może powstać lub powstało uzależnienie od nich;

O

Ochrona zdrowia – wszelka społeczna działalność, której celem jest zapobieganie chorobom i ich leczenie, utrzymywanie rozwoju psychicznego, fizycznego i społecznego człowieka, przedłużanie życia, zapewnianie zdrowego rozwoju następnym pokoleniom;

Opieka zdrowotna – system zakładów opieki zdrowotnej i świadczonych przez nie usług, których celem jest umacnianie i poprawa zdrowia jednostek i społeczeństwa poprzez zapobieganie chorobom, wczesne ich wykrywanie, leczenie i rehabilitację, a gdy to jest niemożliwe- zmniejszenie sutków choroby i łagodzenie dolegliwości;

Osoba uzależniona – zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii jest to osoba, która w wyniku używania środków odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych albo używania ich w celach medycznych znajduje się w stanie uzależnienia od tych środków lub substancji;

Osoba zagrożona uzależnieniem – zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii, jest to osoba, u której zespół zjawisk psychicznych i oddziaływań środowiskowych stwarza duże prawdopodobieństwo powstania uzależnienia od środków odurzających lub substancji psychotropowych, albo osobę sporadycznie używającą środków odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych;

P

Pacjent – zgodnie z ustawą o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta, jest to osoba zwracająca się o udzielenie świadczeń zdrowotnych udzielanych przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych lub osobę wykonującą zawód medyczny;

Podstawowa opieka zdrowotna – zgodnie z ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, są to świadczenia zdrowotne profilaktyczne, diagnostyczne, lecznicze, rehabilitacyjne oraz pielęgnacyjne z zakresu medycyny ogólnej, rodzinnej, chorób wewnętrznych i pediatrii, udzielane w ramach ambulatoryjnej opieki zdrowotnej;

Potrzeby zdrowotne – zgodnie z ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej  finansowanych ze środków publicznych,  są to liczba i rodzaj świadczeń opieki zdrowotnej, które powinny być zapewnione w celu zachowania, przywrócenia lub poprawy zdrowia danej grupy świadczeniobiorców;

Produkt leczniczy – zgonie z ustawą prawo farmaceutyczne jest to substancja lub mieszanina substancji, przedstawiana jako posiadająca właściwości zapobiegania lub leczenia chorób występujących u ludzi i zwierząt lub podawana w celu postawienia diagnozy lub w celu przywrócenia, poprawienia lub modyfikacji fizjologicznych funkcji organizmu poprzez działanie farmakologiczne, immunologiczne lub metaboliczne;

Profilaktyka chorób – inaczej zapobieganie chorobom (prewencja). Wyróżnia się 3 poziomy (fazy) profilaktyki: 1) Profilaktyka pierwotna (I fazy) polegająca na działaniach ukierunkowanych na jednostki oraz środowisko bytowania ludzi w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia chorób lub zaburzeń zdrowia, 2) Profilaktyka wtórna (II fazy) polegająca na wczesnym wykrywaniu chorób i szybkich działaniach naprawczych w celu powstrzymania rozwoju choroby, 3) Profilaktyka III fazy polegająca na działaniach leczniczych i rehabilitacyjnych podejmowanych w czasie, gdy choroba jest już w pełni rozwinięta;

Program polityki zdrowotnej – zgodnie z ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej  finansowanych ze środków publicznych, jest to zespół zaplanowanych i zamierzonych działań z zakresu opieki zdrowotnej ocenianych jako skuteczne, bezpieczne i uzasadnione, umożliwiających osiągnięcie w określonym terminie założonych celów, polegających na wykrywaniu i zrealizowaniu określonych potrzeb zdrowotnych oraz poprawy stanu zdrowia określonej grupy świadczeniobiorców, opracowany, wdrażany, realizowany i finansowany przez ministra albo jednostkę samorządu terytorialnego;

Program zdrowotny – zgodnie z ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej  finansowanych ze środków publicznych, jest to zespół zaplanowanych i zamierzonych działań z zakresu opieki zdrowotnej ocenianych jako skuteczne, bezpieczne i uzasadnione, umożliwiających osiągnięcie w określonym terminie założonych celów, polegających na wykrywaniu i zrealizowaniu określonych potrzeb zdrowotnych oraz poprawy stanu zdrowia określonej grupy świadczeniobiorców, opracowany, wdrażany, realizowany i finansowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia;

Promocja zdrowia – zgodnie z ustawą o działalności leczniczej są to działania umożliwiające poszczególnym osobom i społeczności zwiększenie kontroli nad czynnikami warunkującymi stan zdrowia i przez to jego poprawę, promowanie zdrowego stylu życia oraz innych środowiskowych i indywidualnych czynników sprzyjających zdrowiu.

R

Rehabilitacja medyczna – jest t o kompleksowe i zespołowe działanie na rzecz osoby niepełnosprawnej, mające na celu przywrócenie jej pełnej lub maksymalnie możliwej do osiągnięcia sprawności fizycznej i psychicznej, a także zdolności do pracy oraz do czynnego udziału w życiu społecznym;

S

Styl życia – jeden z czynników oddziaływujących na zdrowie człowieka, sposób bycia wynikający ze wzajemnego oddziaływania człowieka i warunków w jakich żyje, a także z indywidualnych wzorców zachowania, które zostały określone przez czynniki społeczno- kulturowe i osobiste cechy charakteru;

Substancja psychotropowa – każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, działająca na ośrodkowy układ nerwowy, określona w wykazie substancji psychotropowych będącym załącznikiem do ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii;

System zdrowia – wg WHO są to wszystkie organizacje, instytucje i zasoby, których pierwotnym celem są działania na rzecz zdrowia, zmierzające do jego poprawy, który ma 3 podstawowe cele: 1) poprawa stanu zdrowia populacji, 2) odpowiadanie na uprawnione oczekiwania ludzi, 3) zapewnienie finansowej ochrony przed ponoszeniem nadmiernych kosztów związanych z problemami zdrowotnymi;

Szczepionka – jest to preparat pochodzenia biologicznego, który w swoim składzie zawiera antygen stymulujący układ odpornościowy organizmu do rozpoznawania go jako obcy, niszczenia i utworzenia pamięci poszczepiennej.

Ś

Środek odurzający – zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii, jest to każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego działająca ba ośrodkowy układ nerwowy, określona w wykazie środków odurzających stanowiącym załącznik do ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii;

Świadczenie opieki zdrowotnej – zgodnie z ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej  finansowanych ze środków publicznych, jest  to świadczenie zdrowotne, świadczenie zdrowotne rzeczowe i świadczenie towarzyszące;

Świadczenie gwarantowane  – zgodnie z ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej  finansowanych ze środków publicznych, jest to świadczenie opieki zdrowotnej finansowane w całości lub współfinansowane ze środków publicznych na zasadach i w zakresie określonych w ustawie;

Świadczenie specjalistyczne – zgodnie z ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej  finansowanych ze środków publicznych, jest to świadczenie opieki zdrowotnej we wszystkich dziedzinach medycyny z wyłączeniem świadczeń udzielanych w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej;

Świadczenie zdrowotne rzeczowe – zgodnie z ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej  finansowanych ze środków publicznych zalicza się do nich związane z procesem leczenia leki, wyroby medyczne, w tym wyroby medyczne będące przedmiotami ortopedycznymi i środki pomocnicze;

Świadczenie towarzyszące – zgodnie z ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej  finansowanych ze środków publicznych jest to zakwaterowanie i adekwatne do stanu zdrowia wyżywienie w szpitalu lub w innym przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego wykonującego działalność lecznicza w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej, usługi transportu oraz transportu sanitarnego, a także zakwaterowanie poza przedsiębiorstwem podmiotu leczniczego, jeżeli konieczność jego zapewnienia wynika z warunków określonych dla danego świadczenia gwarantowanego;

Świadczenie zdrowotne – zgodnie z ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej  finansowanych ze środków publicznych jest to działanie służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działanie medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich udzielania;

T

Telemedycyna – wg WHO jest to dostarczanie przez specjalistów usług medycznych, w przypadku gdy dystans jest kluczowym czynnikiem, wykorzystując technologie komunikacyjne do wymiany istotnych informacji dla diagnozy, leczenia, profilaktyki, badań, konsultacji czy wiedzy medycznej w celu polepszenia zdrowia Pacjenta;

U

Uzależnienie od środków odurzających lub substancji psychotropowych – zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii, jest to zespół zjawisk psychicznych lub somatycznych wynikających z działania środków odurzających lub substancji  psychotropowych na organizm ludzki, charakteryzujący się zmianą zachowania lub innymi reakcjami psychofizycznymi i koniecznością używania stale lub okresowo tych środków lub substancji w celu doznania ich  wpływu na psychikę lub dla uniknięcia następstw wywołanych ich brakiem; 

Używanie szkodliwe – zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii, jest to używanie substancji psychoaktywnej powodujące szkody somatyczne lub psychiczne, włączając upośledzenie sądzenia lub dysfunkcyjne zachowanie, które może prowadzić do niesprawności lub mieć niepożądane następstwa dla związków z innymi ludźmi;

W

Wolontariusz – zgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, jest to osoba fizyczna, która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na zasadach określonych w ustawie

Z

Zakażenie – zgodnie z ustawą o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, jest to wniknięcie do organizmu i rozwój w nim biologicznego czynnika chorobotwórczego;

Zakażenie szpitalne – zgodnie z ustawą o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, jest to zakażenie, które wystąpiło w związku z udzieleniem świadczeń zdrowotnych, w przypadku gdy choroba: A) nie pozostawała w momencie udzielania świadczeń zdrowotnych w okresie wylęgania, lub B) wystąpiła po udzieleniu świadczeń zdrowotnych, w okresie nie dłuższym niż najdłuższy okres jej wylęgania;

Zdrowie publiczne – wg WHO, jest to zorganizowany wysiłek społeczny, realizowany głównie przez wspólne działania instytucji publicznych, mający na celu polepszenie, promocję, ochronę i przywracanie zdrowia ludności. Obejmuje między innymi takie rodzaje działalności jak analizę sytuacji zdrowotnej, nadzór zdrowotny, promocję zdrowia, zapobieganie, zwalczanie chorób zakaźnych, ochronę środowiska i sanitację, działania przygotowawcze na wypadek katastrof i nagłych sytuacji zdrowotnych i medycynę pracy;

Zintegrowana opieka zdrowotna – jest to skoordynowany sposób dostarczania świadczeń zdrowotnych i społecznych przez podmiot lub sieć podmiotów połączonych strukturalnie i informacyjnie, zapewniający ciągłość opieki w zakresie promocji zdrowia, prewencji, diagnostyki, terapii, rehabilitacji, opieki paliatywnej z włączeniem instytucji pomocy społecznej i organizacji pozarządowych, których finalnym beneficjentem jest pacjent, a miarą osiągnięć jest poprawa stanu zdrowia, w tym poprawa wyników leczenia i jakości życia, przy równoczesnej dbałości o efektywność kosztową;