Sto lat temu w gdańskim więzieniu osadzono komendanta legionów Józefa Piłsudskiego, późniejszego marszałka i pierwszego naczelnika odrodzonego państwa polskiego, oraz pułkownika Kazimierza Sosnkowskiego. Uroczystości rocznicowe zaplanowano w sobotę, 22 lipca 2017 r.
W programie zaplanowano przemarsz aresztowanych Józefa Piłsudskiego i Kazimierza Sosnkowskiego do gdańskiego więzienia mieszczącego się przy obecnej ul. Kurkowej. Towarszyszyć im będzie patrol w pruskim umundurowaniu oraz osoby ubrane w stroje z początku XX w. Trasę wytyczono od dworca kolejowego przez ul. Wały Jagiellońskie i Hucisko do bramy Aresztu Śledczego od strony ul. 3 Maja. Przy umieszczonej tam tablicy pamiątkowej, odbędzie się główna część uroczystości. Przewidziano m.in. przedstawienie historii pobytu Piłsudskiego i Sosnkowskiego w Gdańsku oraz odegranie pieśni legionowej „Pierwsza Brygada”. Wartę honorową pełnić będą funkcjonariusze Służby Więziennej i Policji.
Głównym organizatorem jest Okręg Gdański Związku Piłsudczyków RP.
Tablica upamiętniająca osadzenie Józefa Piłsudskiego i Kazimierza Sosnkowskiego w gdańskim więzieniu, umieszczona na murze Aresztu Śledczego w Gdańsku. Fot. Marek Stuba
Gdańscy więźniowie specjalni
W lipcu 1917 r., w odpowiedzi na wezwanie Józefa Piłsudskiego, żołnierze I i III Brygady Legionów Polskich odmówili złożenia przysięgi na „wierne braterstwo broni z Niemcami i Austro-Węgrami”. Wydarzenie to przeszło do historii jako tzw. kryzys przysięgowy. Niemcy uznali go za przejaw buntu. Legiony zostały rozwiązane, ponad 3 tysiące legionistów internowano, natomiast brygadiera Józefa Piłsudskiego oraz pułkownika Kazimierza Sosnkowskiego aresztowano.
Do Gdańska aresztanci zostali dowiezieni pociągiem 23 lipca 1917 r., około godziny 1 w nocy. Z dworca doprowadzono ich do więzienia. Po latach pierwsze chwile w nim spędzone wspominał Kazimierz Sosnkowski: „Poprowadzono nas na trzecie piętro. Hierarchię legionową uwzględniono w ten sposób, że pierwszego <ulokowano> Komendanta. Nigdy nie zapomnę chwili, gdy z łoskotem zatrzaśnięto za nim żelazne drzwi celi […] i gdy rozległ się klasyczny i nieodzowny we wspomnieniach więziennych zgrzyt klucza w zamku. Mnie umieszczono na tym samym piętrze […].”
– Więźniów umieszczono w dzisiejszych oddziale V Pawilonu Centralnego. Piłsudskiemu przydzielono celę specjalną, Sosnkowski trafił do zwykłej celi – informuje major Waldemar Kowalski, były zastępca dyrektora Aresztu Śledczego w Gdańsku. – Wyrazem specjalnego potraktowania było m.in. to, że pozwolono im pozostać w odzieży w jakiej przybyli: Piłsudskiemu w mundurze brygadiera, Sosnkowskiemu w garniturze. Pozwolono również Sosnkowskiemu zabrać do celi kilka posiadanych ze sobą książek. Piłsudskiemu dostarczano również prasę codzienną – dodaje major Kowalski.
W kilka dni później, 29 lipca 1917 r., więźniom polecono się spakować. Piłsudskiego i Sosnkowskiego ostatecznie osadzono w twierdzy magdeburskiej. Wolność odzyskali dopiero 8 listopada 1918 r.
|
100. rocznica osadzenia Józefa Piłsudskiego w Areszcie Gdańskim (1917-2017)
Program:
Wydarzenie to otwiera realizację programu Niepodległa na lata 2017-2021 w województwie pomorskim.
|
Komendant Józef Piłsudski. Fot. ze zbiorów Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku |
