Na wystawie można dowiedzieć się, co gościło na chłopskich i dworskich stołach podczas postu i świąt oraz zobaczyć, jak strojono kościoły, w których odbywały się uroczyste święcenia palm oraz pokarmów.

 

Święta wielkanocne, zwane po kaszubsku jastrë

Święta niosą ze sobą zwyczaje i obrzędy ściśle związane z wiosną i budzącą się do życia przyrodą. Przygotowania do Wielkiego Tygodnia i świąteczne obchody poprzedzał czas ścisłego postu. Podstawą codziennego pożywienia były suchy chleb, ziemniaki, żur, śledzie, proste dania bez dodatku tłuszczu. O przywiązaniu do tradycji postu na Kaszubach świadczą przekazy o usuwaniu na ten czas z domów patelni i rondli, które wracały do kuchni dopiero w Wielką Sobotę, po symbolicznym obrzędzie chowania żuru. Wielki Tydzień rozpoczyna Palmowa Niedziela i święcenie gałązek wierzbowych. Taka prosta palma, przewiązana czerwoną wstążką, spełniała bardzo ważną rolę – przez sam dotyk dawała żywotność i ochronę domu, ludzi i zwierząt. Poświęcone gałązki zatykało się za święte obrazy, wystawiano wraz z gromnicą podczas burzy w oknie, a kotki wierzbowe połykano, aby ustrzec się przed bólem gardła.

 

 Wielki Tydzień

W pierwsze dni Wielkiego Tygodnia bielono ściany, sprzątano obejście i domostwo, wymiatano śmieci poza obręb zagrody. W Wielki Czwartek przesadzano kwiaty doniczkowe i sadzono drzewka. Rozpoczynano barwienie jaj – wyłącznie w grupach zamężnych kobiet i dziewcząt. Na Kaszubach nie było nigdy tradycji zdobienia jajek wzorami, jak w innych regionach Polski. Zachował się natomiast bardzo archaiczny zwyczaj barwienia skorupek jaj na kolor czerwony. Stosowano barwy niebieską, zieloną i brązową, uzyskiwane z barwników naturalnych lub kolorowej bibuły. W Wielki Piątek obowiązywał ścisły post, a w zachodniej części Kaszub kultywowano archaiczny obyczaj biczowania się rózgą jałowcową. Odbywały się też magiczne kąpiele i obmywania się w wodzie z jeziora lub strumienia, zapewniające zdrowie i urodę na cały rok. W Wielką Sobotę rozpalano i święcono nowy ogień. W kościele strojono i urządzano Grób Pański oraz poświęcano symboliczne jadło w postaci święconki. Zwyczaj na początku XX w. praktykowany był jedynie w dworach szlacheckich.

 

Pierwszy dzień świąt

W niedzielę odbywały się w kościołach uroczystości religijne Zmartwychwstania Pańskiego. Post obowiązywał jeszcze przed południem. Rano spożywano prażone ryby i śliwki z kluskami. Dopiero w południe, w zależności od zamożności rodziny, podawano jajecznicę na słoninie, kiełbasy, szynkę, gotowane jaja, ciasta drożdżowe uformowane w malownicze baby. Stół zdobił baranek z masła. Rodzina dzieliła się poświęconym jajkiem.

 

Poniedziałkowy dyngus

 Na Kaszubach był to tzw. zielony dyngus, czyli zwyczaj uderzania młodych dziewczyn przez chłopców gałązkami brzozowymi, czasem z dodatkiem jałowca. Wykupem dla degusów były jajka i ciasto. Po wsi chodzili też parobki przebrani za Cyganów z niedźwiedziem. Słomiane okrycie niedźwiedzia po obchodzie topiono w rzece lub jeziorze na znak pożegnania zimy i urządzano zabawę przy zebranych darach. Oblewanie się wodą to nowy na Pomorzu zwyczaj (przyjęty z innych regionów Polski), podobnie jak urządzanie w ogrodach zajęczych gniazd ze słodyczami dla dzieci (obyczaj przeniesiony z Niemiec). 
 

Źródło: Muzeum – Kaszubski Park Etnograficzny im. Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach Kiszewskich

 

 

Jastrë na Kaszubach, czyli o wielkanocnych zwyczajach i obrzędach

  • 26 marca-15 kwietnia 2018 r.
  • Muzeum – Kaszubski Park Etnograficzny im. Teodory i Izydora Gulgowskich
  • Wdzydze Kiszewskie