Ten materiał pochodzi z archiwum portalu

Zachowaliśmy archiwalne materiały z naszego portalu, aby umożliwić ich przeszukiwanie. Nie możemy jednak zagwarantować, że zamieszczone w tekście odsyłacze będą działały prawidłowo oraz że treści będą zgodne ze standardami dostępności cyfrowej. Jeżeli znalazłeś niedziałający odnośnik albo potrzebujesz pomocy w odczytaniu treści prosimy o kontakt pod adresem redakcja@pomorskie.eu

Wiadomości
https://pomorskie.eu/wp-content/uploads/2020/07/3fc24504-8215-472f-9fc4-36ff7090731c.jpg Dlaczego palmę wielkanocną umieszczano za obrazem, a kotki baziowe połykano? Wielkanoc na Pomorzu

Dlaczego palmę wielkanocną umieszczano za obrazem, a kotki baziowe połykano? Wielkanoc na Pomorzu

Potrawy na wielkanocnym stole

Co włożyć do wielkanocnego koszyczka? Czy na Kaszubach pisanki mają wzorki? Co to jest zielony dyngus? Dlaczego dzieci szukają zajączka na polu? Tradycja i wielkanocne zwyczaje.

 

Wielkanoc jest najstarszym i najważniejszym świętem chrześcijaństwa, obchodzonym na pamiątkę zmartwychwstania Chrystusa. Wiąże się z nią wiele zapomnianych już obyczajów. Wielki Czwartek to dzień pieczenia bab i malowania pisanek.

 

Święta wielkanocne, zwane po kaszubsku jastrë

Przygotowania do Wielkiego Tygodnia i świąteczne obchody poprzedzał czas ścisłego postu. Podstawą codziennego pożywienia były suchy chleb, ziemniaki, żur, śledzie, proste dania bez dodatku tłuszczu. Z domów wynoszono patelnie i rondle, które wracały do kuchni dopiero w Wielką Sobotę. Wielki Tydzień rozpoczyna Palmowa Niedziela i święcenie gałązek wierzbowych. Taka prosta palma, przewiązana czerwoną wstążką, spełniała bardzo ważną rolę – przez sam dotyk dawała żywotność i ochronę domu, ludzi i zwierząt. Poświęcone gałązki zatykano za święte obrazy, wystawiano wraz z gromnicą podczas burzy w oknie, a kotki wierzbowe połykano, aby ustrzec się przed bólem gardła.

 

Wielki Tydzień

W Wielki Czwartek wspomina się ostatnią wieczerzę Chrystusa z apostołami, podczas której został ustanowiony Najświętszy Sakrament – dokonało się symboliczne przeistoczenie chleba i wina w ciało i krew Chrystusa. W tym dniu w Kościele katolickim odprawia się tylko jedną mszę św. z udziałem wszystkich kapłanów. Jest to msza Wieczerzy Pańskiej, która rozpoczyna trzydniową uroczystość – triduum paschalne. Najświętszy Sakrament zostaje przeniesiony do kaplicy adoracji, tzw. ciemnicy. Milkną dzwony, kościoły pogrążają się w ciszy. W Wielki Czwartek przesadzano kwiaty doniczkowe i sadzono drzewka. Rozpoczynano barwienie jaj. Na Kaszubach nie było tradycji zdobienia jajek wzorami, jak w innych regionach Polski. Zachował się natomiast zwyczaj barwienia skorupek jaj na kolor czerwony. Stosowano też barwy niebieską, zieloną i brązową, uzyskiwane z barwników naturalnych lub kolorowej bibuły. 

Wielki Piątek przeznaczony jest na cichą modlitwę, rozważanie i czuwanie. Po południu odbywa się nabożeństwo męki Pańskiej, podczas którego czytany jest opis męki i śmierci Chrystusa z Ewangelii św. Jana, jedynego apostoła, który pozostał przed krzyżem Jezusa aż do jego śmierci. Obowiązuje ścisły post. W zachodniej części Kaszub kultywowano archaiczny obyczaj biczowania się rózgą jałowcową. Odbywały się też magiczne kąpiele i obmywania się w wodzie z jeziora lub strumienia, zapewniające zdrowie i urodę na cały rok. W Wielką Sobotę, przed południem, zanosi się do poświęcenia pokarmy. Wieczorem przed kościołami dokonywany jest obrzęd poświęcenia ognia i wody, rozpoczyna się Wigilia Paschalna. Od poświęconego ognia zapala się Paschał, oznaczający osobę Chrystusa. Tego dnia kapłani święcą również wodę przeznaczoną do sakramentu chrztu. W kościele strojono i urządzano Grób Pański oraz poświęcano symboliczne jadło w postaci święconki. Zwyczaj na początku XX w. praktykowany był jedynie w dworach szlacheckich.

 

Wielkanoc

W Niedzielę Wielkanocną z samego rana odbywa się rezurekcja z uroczystą procesją z najświętszym sakramentem. Po niej w domach rozpoczyna się uroczyste śniadanie poprzedzone złożeniem sobie życzeń i dzieleniem się poświęconym jajkiem. Spożywanie poświęconych pokarmów to symbol wiecznego życia, jakie daje zmartwychwstały Jezus. Post obowiązywał jeszcze przed południem. Rano spożywano prażone ryby i śliwki z kluskami. Dopiero w południe, w zależności od zamożności rodziny, podawano jajecznicę na słoninie, kiełbasy, szynkę, gotowane jaja, baby drożdżowe. Stół zdobił baranek z masła.

Poniedziałkowy dyngus, na Kaszubach to tzw. zielony dyngus, czyli zwyczaj uderzania młodych dziewczyn przez chłopców gałązkami brzozowymi, czasem z dodatkiem jałowca. Wykupem dla degusów były jajka i ciasto. Po wsi chodzili też parobki przebrani za Cyganów z niedźwiedziem. Słomiane okrycie niedźwiedzia po obchodzie topiono w rzece lub jeziorze na znak pożegnania zimy i urządzano zabawę przy zebranych darach. Oblewanie się wodą to nowy na Pomorzu zwyczaj (przyjęty z innych regionów Polski), podobnie jak urządzanie w ogrodach zajęczych gniazd ze słodyczami dla dzieci (obyczaj przeniesiony z Niemiec). 

 

Jakie pokarmy święcimy?

Zwyczaj święcenia pokarmów przywędrował do Polski z zachodu Europy ok. XII w. Początkowo pokarmy święcono w domach. Należało poświęcić to wszystko, co miało zostać spożyte podczas śniadania wielkanocnego, dlatego przygotowywano ogromne kosze z jedzeniem. Później pokarmy święcono przed krzyżami lub na placach. W XVIII w. święcenie przeniosło się do świątyń i tak jest do dziś. Co znajdziemy w wielkanocnym koszyczku? Jajko – słowiański symbol życia, płodności, miłości i siły. Zwyczaj dzielenia się jajkiem jest typowo polskim zwyczajem i w zasadzie nie jest znany w innych krajach. Jajko symbolizuje nowe życie, które obiecuje Chrystus. Baranek – symbol Chrystusa. W tradycji żydowskiej baranek był zwierzęciem ofiarnym, związanym ze świętem Pesach, upamiętniającym w Izraelu ocalenie od śmierci synów pierworodnych przez znak uczyniony krwią na progach i drzwiach domostw. Kiełbasa – dawniej rzadko jadana, jest znakiem tego, co najlepsze. Chleb – najważniejszy pokarm człowieka, owoc ciężkiej pracy, symbol Ciała Chrystusa. Sól i chrzan – przyprawy poprawiające smak potraw; sól chroni od zepsucia, a ostry chrzan ma przypominać mękę Pańską. Pisanki wielkanocne – od najdawniejszych czasów nieodłączna część świątecznej tradycji. Od tysiącleci były uważane za symbol odradzającego się życia. Uważano, że mają niezwykłą moc – chronią przed złem, gwarantują urodzaj, są symbolem płodności. 

 

Stół wielkanocny

Wielkanocny stół to prawdziwa uczta i rozkosz dla podniebienia. Po 40-dniowym poście stoły uginają się od smakowitych mięs pieczonych, gotowanych, wędzonych, pasztetów przeróżnych, ciast wszelakich i innych smakołyków. Warto skorzystać ze sprawdzonych przepisów od pań z kół gospodyń wiejskich z naszego województwa – na pieczenie, rolady, baby, mazurki i oryginalne ciasta.

Tu znajdziesz sprawdzone przepisy na przepyszne dania kuchni regionalnej, m.in. na tradycyjny żur kaszubski, barszcz biały z kurkami, peklówkę gotowaną, szynkę w cieście, wielkanocne kulki w sosie żurkowym, pieczeń z jajkiem. Oczywiście, na wielkanocnym stole nie może zabraknąć słodkości: babki drożdżowej czy gotowanej, tradycyjnego mazurka, paschy wielkanocnej, sernika czy kaszubskiego kucha marchewnego.

 

Źródło: Muzeum – Kaszubski Park Etnograficzny im. Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach Kiszewskich
Alina Ciesielska, Rejonowy Zespół Doradztwa Rolniczego w Malborku

 

 

Sprawy urzędowe

Dodatkowych informacji może udzielić Ci Biuro Prasowe Urzędu pod adresem e-mail prasa@pomorskie.eu

Więcej o biznesie w regionie

Znajdziesz na stronach Departamentu Rozwoju Gospodarczego oraz Agencji Rozwoju Pomorza.