Ukrainka i Albanka Europejskimi Poetkami Wolności. Bezprecedensowy werdykt jury

Osobno uhonorowani zostali tłumacze zbiorów: Adam Pomorski i Dorota Horodyska. Wręczenie nagród odbędzie się 10 czerwca 2022 r.

 Nominacje

Jury Nagrody Literackiej Europejski Poeta Wolności obradowało 25 kwietnia 2022 r. w Gdańsku, w składzie: Anna Czekanowicz, Krzysztof Czyżewski (przewodniczący), Paweł Huelle, Zbigniew Mikołejko, Stanisław Rosiek, Anda Rottenberg, Beata Stasińska, Olga Tokarczuk oraz Andrzej Jagodziński (niegłosujący sekretarz jury). W edycji 2020-2022 komisja konkursowa wybierała spośród pięciu nominowanych tomów:

Anja Golob „Didaskalia do oddechu”, przekład z jęz. słoweńskiego Marlena Gruda i Miłosz Biedrzycki;
Petr Hruška „Chcieliśmy się uratować”, przekład z jęz. czeskiego Dorota Dobrew i Franciszek Nastulczyk;
Kateryna Kałytko „Nikt nas tu nie zna i my – nikogo”, przekład z jęz. ukraińskiego Aneta Kamińska;
Marianna Kijanowska „Babi Jar. Na głosy”, przekład z jęz. ukraińskiego Adam Pomorski;
Luljeta Lleshanaku „Woda i węgiel”, przekład z jęz. albańskiego Dorota Horodyska.

Uzasadnienie wyboru jury:

„Już na początku obrad, podczas pierwszej prezentacji swoich wyborów, wszyscy Jurorzy i Jurorki jednogłośnie wskazali, że dwie z przedstawionych książek: »Babi Jar. Na głosy« ukraińskiej poetki Marianny Kijanowskiej w przekładzie Adama Pomorskiego i »Woda i węgiel« Luljety Lleshanaku, poetki albańskiej, w przekładzie Doroty Horodyskiej, postawiły ich w niezwykłej sytuacji, która nie pozwala na wskazanie do Nagrody jednego z dwóch przedstawionych tomów”,

Po kilkugodzinnych obradach i dyskusji, komisja ponownie jednogłośnie stwierdziła, że

„sytuują tomy Kijanowskiej i Lleshanaku jako dwa równoważne, dopełniające się i tak samo mistrzowskie dokonania poetyckie”.

Werdykt został przedstawiony prezydent Gdańska Aleksandrze Dulkiewicz, która wyraziła zgodę na przyznanie dwóch równorzędnych nagród. 

Uzasadnienia

Jury o tomie „Babi Jar. Na głosy” Marianny Kijanowskiej w przekładzie Adama Pomorskiego:

„To poemat lamentacyjny, w którym Kijanowska osiąga najwyższe mistrzostwo, konstruując opowieści pełne prostoty, przepełnione jednostkowymi doświadczeniami i naznaczone przeczuciem nieuchronnej zagłady. (…) To poezja cielesności, bólu i krwi, które wymykają się historycznemu przyporządkowaniu. Wystarczy zmienić imiona ludzi, nazwy miejsc, by nagle poemat stał się przerażająco aktualny jako tren opłakujący zbiorowe groby Buczy, Irpienia czy Mariupola.”

Jury o tomie „Woda i węgiel” Luljety Lleshanaku w przekładzie Doroty Horodyskiej:

„»Woda i węgiel« to arcydzieło, skończone i pełne, o precyzyjnej konstrukcji, a niezwykła oszczędność słowa potęguje wrażenie doskonałości. Tematem wierszy Lleshanaku jest przejmujący opis dochodzenia do wolności w świecie zniewolenia, w którym się urodziła i dorastała. Poetka jest przy tym erudytką, która w swej twórczości scala różne, nie tylko własne doświadczenia, co sprawia, że jej poezja może trafić do czytelnika pod każdą szerokością geograficzną. Brzmi niczym czysty i nieskazitelny kryształ.”

Jury wskazało na wielką wartość przekładów obu tomów. Przypominamy, że Adam Pomorski, uznany tłumacz z języka rosyjskiego, niemieckiego, angielskiego, białoruskiego i ukraińskiego, jest m.in. autorem przekładu tomu „Prom przez kanał La Manche” pierwszego laureata Nagrody „Europejski Poeta Wolności”, Uładzimira Arłowa (2010). Mistrzowskie przekłady Doroty Horodyskiej również pojawiły się w jednej z wcześniejszych edycji EPW. Tłumaczona przez nią poezja Luljety Lleshanaku znalazła się w finale drugiej edycji Nagrody – za przekład tomu „Dzieci natury” Horodyska uhonorowana została wówczas prestiżową nagrodą „Literatury na Świecie”.

Gala

Wręczenie tegorocznych nagród odbędzie się 10 czerwca 2022 r. podczas gali w Gdańskim Teatrze Szekspirowskim. Uroczystość w reżyserii Agaty Puszcz będzie częścią programu Festiwalu Europejski Poeta Wolności (9-11 czerwca 2022 r.).

Marianna Kijanowska

Urodzona w 1973 poetka, tłumaczka, autorka szkiców literackich i prozy artystycznej. Należy do pokolenia, które twórczość literacką podjęło w latach 90., w ponownie niepodległej Ukrainie. We Lwowie aktywnie działała w powstałym w 1996 r. Stowarzyszeniu Pisarzy Ukrainy, należy również do Ukraińskiego PEN Clubu. W 2003 r. przebywała w Warszawie jako stypendystka programu Gaude Polonia, uczestniczyła w festiwalach literackich i akcjach artystycznych w Polsce. Zabłysła jako tłumaczka wirtuozerskimi przekładami wierszy dla dzieci Tuwima i znakomitymi, nowatorskimi translacjami Leśmiana. Prócz licznych publikacji prasowych – w tym stałej rubryki „Nowa Literatura Polska” w gazecie „Kurjer Krywbasu” – ogłosiła drukiem osobne tomy przekładów z polskich poetów współczesnych (m.in. Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego i Adama Wiedemanna).

Luljeta Lleshanaku

Urodzona w 1968 r. w albańskim Elbasan, poetka, dziennikarka, tłumaczka, autorka scenariuszy. Ukończyła filologię albańską na Uniwersytecie w Tiranie. Od 1994 r. opublikowała 8 tomików wierszy w języku albańskim. Jej twórczość publikowana była w Austrii, Chorwacji, Francji, Hiszpanii, Polsce, Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Włoszech. W ramach drugiej edycji EPW w 2011 r. ukazał się w Polsce jej zbiór „Dzieci natury” [Femijët e natyrës; tłum. Dorota Horodyska]. Lleshanaku jest laureatką kilku nagród literackich, m.in.: Crystal Vilenice 2009 – nagroda Międzynarodowego Festiwalu Literackiego w Słowenii (przed nią żaden albański twórca nie został uhonorowany tym wyróżnieniem); Srebrne Pióro 2000 – najwyższe albańskie wyróżnienie literackie przyznane przez Ministerstwo Kultury; Autor Roku 2013 – nagroda Targów Książki w Tiranie; albańska nagroda Kult 2013; Autor Roku 2013 (poezja) – nagroda Targów Książki w Prisztinie; PEN Albania 2016. Luljeta Lleshanaku pełni funkcję dyrektora ds. badań w Instytucie Badań nad Zbrodniami i Konsekwencjami Komunizmu w Tiranie. Prowadzi także wykłady w Akademii Filmu i Multimediów Marubi w Tiranie.

Nagroda Miasta Gdańska – Europejski Poeta Wolności

Nagroda dla Europejskiego Poety Wolności przyznawana jest od 2010 r. co dwa lata  To ogromne wyróżnienia dla laureatów oraz szansa na unikatową serię wydawniczą. Zgłoszeń do nagrody mogli dokonywać m.in. tłumacze i tłumaczki literatury oraz wydawnictwa. W tej edycji pod uwagę brane były utwory poetów i poetek piszących w następujących językach oraz różnych ich formach i dialektach: język albański, język czeski, język estoński, język niemiecki oraz języki górno- i dolnołużycki, język polski oraz język kaszubski, język norweski oraz języki saamskie (lapońskie) i język kweński, język słoweński, język ukraiński. Laureaci Nagrody Literackiej Miasta Gdańska otrzymują 100 tys. zł (poeci) oraz 20 tys. zł (tłumacze).

Dotychczasowi laureaci i laureatki

Sinéad Morrissey „O równowadze” (2020), przekład z jęz. angielskiego Magda Heydel;
Linda Vilhjálmsdóttir „Wolność” (2018), przekład z jęz. islandzkiego Jacek Godek;
Ana Blandiana „Moja ojczyzna A4” (2016), przekład z jęz. rumuńskiego Joanna Kornaś-Warwas;
Dorta Jagić „Kanapa na rynku” (2014), przekład z jęz. chorwackiego Małgorzata Wierzbicka;
Durs Grünbein „Mizantrop na Capri” (2012), przekład z jęz. niemieckiego Tomasz Kopacki;
Uładzimir Arłow „Prom przez kanał La Manche” (2010), przekład z jęz. białoruskiego Adam Pomorski.

Więcej informacji znajduje się na stronie Europejski Poeta Wolności