Konferencja 20 lat Pomorza w Unii Europejskiej odbyła się 29 maja 2024 r. w siedzibie Polskiej Filharmonii Bałtyckiej im. Fryderyka Chopina w Gdańsku. W wydarzeniu wzięli udział marszałkowie województwa pomorskiego Mieczysław Struk i Wiesław Byczkowski, wojewoda pomorska Beata Rutkiewicz, europoseł Janusz Lewandowski, a także przedstawiciele samorządów lokalnych, organizacji pozarządowych, uczelni wyższych oraz przedsiębiorcy.

Organizatorem wydarzenia był Departament Programów Regionalnych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego.

Była to najlepsza decyzja w historii

Już na wstępie konferencji marszałek Mieczysław Struk podkreślił, że „przystąpienie do Unii Europejskiej było jedną z najważniejszych decyzji w nowożytnej historii Polski”.

– Z pespektywy czasu możemy podsumować, że była to najlepsza decyzja. Niebywały skok cywilizacyjny dokonał się w każdym aspekcie naszego życia. Nie wyobrażamy sobie dzisiaj powrotu ceł na towary w wymianie handlowej, wiz i paszportów w podróżowaniu, barier w studiowaniu zagranicą czy braku możliwości osiedlania się i prowadzenia działalności gospodarczej w innych krajach członkowskich – mówił marszałek Mieczysław Struk.

Województwo pomorskie jest jednym z najdynamiczniej rozwijających się regionów w Polsce. Od momentu przystąpienia do UE nasz region pozyskał ponad 59 mld zł z funduszy europejskich. Dzięki temu zrealizowano ponad 40 tys. projektów. Do najbardziej spektakularnych należy budowa Pomorskiej Kolei Metropolitalnej, rozbudowa portu lotniczego w Gdańsku, portów morskich w Gdańsku i Gdyni, realizacja pomorskich odcinków tras S6 i S7, przebudowa dróg wojewódzkich i linii kolejowych oraz rozpoczęty przez samorząd województwa pomorskiego program wymiany taboru kolejowego.

Fundusze europejskie to również tysiące projektów społecznych związanych z rozwojem nowoczesnej edukacji czy aktywizacją na rynku pracy. Na gruncie pomorskim warto tu wymienić przedsięwzięcie dotyczące kształtowania sieci szkolnictwa zawodowego czy też projekt Zdolni z Pomorza.

– Dzięki tym projektom poprawił się standard naszego życia, a nasze dzieci i wnuki mają lepszy start w przyszłość. Mamy już w Polsce całe pokolenie, które urodziło się w wolnym kraju, należącym do demokratycznej wspólnoty państw Zachodu – zaznaczył marszałek Mieczysław Struk. – To właśnie dlatego ciągle 80 proc. mieszkańców Pomorza ocenia pozytywnie członkostwo Polski w Unii Europejskiej, a instytucje unijne, takie jak Parlament Europejski, obdarzamy najwyższym zaufaniem. Deklaruje to 44 proc. Pomorzan. Dla porównania, do polskiego parlamentu w 2023 r. zaufanie miało 21 proc. mieszkańców naszego regionu – dodał marszałek.

Kolejną naszą szansą jest KPO

Członkostwo w Unii Europejskiej daje nam dziś kolejną szansę. Wiąże się ona z zagospodarowaniem środków w ramach Krajowego Planu Odbudowy. Nowe spojrzenie na reformy i inwestycje wynikające z realizacji tego planu przedstawiła Monika Dołowiec, dyrektorka Departamentu Koordynacji KPO w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej.

– Bardzo ważną specyfiką KPO jest rozliczanie na podstawie rezultatów. Jest to odejście od myślenia, że wypłacamy środki, bo ponieśliśmy wydatki. Przy realizacji inwestycji w ramach KPO należy w pierwszej kolejności przeprowadzić reformy przynoszące konkretne efekty. Od tego jest uzależnione uruchomienie środków na finansowanie konkretnych projektów – wyjaśniła Monika Dołowiec.

Całkowity budżet KPO to 268 mld zł, w tym ponad 113 mld zł w postaci dotacji i prawie 155 mld zł w formie preferencyjnych pożyczek. Zgodnie z celami UE znaczną jego część należy przeznaczyć na cele klimatyczne, transformację energetyczną i cyfrową. Wspierana będzie m.in. wymiana źródeł ciepła, produkcja energii z OZE czy zeroemisyjny transport.

Niestety, mechanizmy wsparcia wynikające z KPO został w naszym kraju uruchomione ze znacznym opóźnieniem. W efekcie ta ogromna szansa stała się jednocześnie wielkim wyzwaniem, którym będzie zrealizowanie projektów i przedsięwzięć w wymaganym terminie.

– Ale na Pomorzu nie opuszczamy rąk. Już udało nam się zrealizować zakup 10 sztuk taboru za ogólną kwotę 345 mln zł. Planujemy kolejne inwestycje, w szczególności w obszarze zdrowia. Samorządy lokalne też starają się stanąć na wysokości zadania. Już 45 z nich złożyło do KPO co najmniej 68 wniosków o łącznej wartości ponad 678,5 mln zł – poinformował marszałek Mieczysław Struk.

Jaki będzie budżet unijny w przyszłości?

Założenia do unijnego budżetu po 2027 r. w kontekście nowych priorytetów i wyzwań stojących przed wspólnotą przedstawił Janusz Lewandowski, poseł do Parlamentu Europejskiego i były komisarz UE ds. budżetu i programowania finansowego.

– Przymiarki do nowego budżet zaczną się jeszcze w tym roku. Natomiast w przyszłym roku Komisja Europejska powinna przedstawić swój wstępny projekt. Nadchodzi więc czas batalii o nowe rozdanie finansowe dla Polski i całej Europy – zapowiedział Janusz Lewandowski. – Przede wszystkim trzeba tu uwzględnić rozszerzenie Unii o kolejne kraje. Chodzi o państwa położone na Bałkanach zachodnich, Mołdawię oraz Ukrainę. Co prawda perspektywa Ukrainy jest bardzo odległa, ale trzeba się z tym już dzisiaj zmierzyć – dodał Janusz Lewandowski.

Co jeszcze będzie miało wpływ na budżet europejski? Przyszłość to „ warunkowość” związana m.in. ze stanem praworządności w państwie członkowskim UE. Nieprzestrzeganie prawa unijnego może być bowiem powodem zamrożenia funduszy europejskich. Pojawiły się też nowe możliwości zasilenia wspólnego budżetu. Środki mają pochodzić z podatku od nadmiarowych zysków korporacji międzynarodowych oraz tzw. podatku węglowego i europejskiego systemu handlu uprawnieniami do emisji CO2, które mają dawać rocznie 36 mld euro. W ocenie europosła mało realistyczną opcją jest natomiast sięgnięcie po dodatkowe składki do państw członkowskich.

– Generalnie budżet unijny będzie taki, jaka będzie kompozycja Parlamentu i Rady Europejskiej. Jeżeli pojawi się skręt w kierunku działań antyeuropejskich, to na pewno będzie to zagrożenie dla przyszłego budżetu, z którego przecież Polska ciągle powinna korzystać – skwitował Janusz Lewandowski.

*  *  *

W programie konferencji 20 lat Pomorza w Unii Europejskiej przewidziano również panele dyskusyjne poświęcone włączeniu społecznemu w projektach unijnych oraz innowacjom i wsparciu przedsiębiorstw w kontekście transformacji energetycznej.

Dodatkowo, w przerwie wydarzenia uroczyście podpisane zostały trzy umowy o dofinansowanie projektów edukacyjnych i społecznych w ramach programu Fundusze Europejskie dla Pomorza 2021-2027, a także wręczono dwie decyzje dotyczące rozbudowy drogi wojewódzkiej nr 221.