W tym roku w całej Polsce po raz pierwszy obchodzić będziemy Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckiej Zbrodni Pomorskiej. Oficjalne uroczystości w poniedziałek, 2 października 2023 r. zaplanowano w Gdańsku i Toruniu, a także Wejherowie, Pelplinie i Chojnicach.
Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckiej Zbrodni Pomorskiej został ustanowiony przez Sejm RP uchwałą z 13 stycznia 2023 r. przyjętą przez aklamację. Data nowego święta, czyli 2 października, związana jest z kapitulacją Helu jako ostatniego polskiego bastionu w wojnie obronnej 1939 r. na Pomorzu.
Zbrodnia Pomorska
Wkrótce po napaści Niemiec na Polskę okupanci przystąpili do ludobójczej akcji „oczyszczania” ziem, które miały zostać wcielone bezpośrednio do III Rzeszy. Na podstawie przygotowanych jeszcze przed wybuchem wojny list proskrypcyjnych rozpoczęły się aresztowania, a następnie masowe egzekucje ludności polskiej. Ofiarami byli głównie urzędnicy, nauczyciele, lekarze, prawnicy, dziennikarze, kupcy, rzemieślnicy, przedstawiciele ziemiaństwa, księża katoliccy, a także członkowie patriotycznych organizacji i stowarzyszeń.
Szacuje się, że od września 1939 r. do początku 1940 r. hitlerowcy zamordowali na Pomorzu około 30 tys. osób. Do największych miejsc kaźni należały m.in. Piaśnica koło Wejherowa, Szpęgawsk koło Starogardu Gdańskiego, Igły w Chojnicach, Rudzki Most koło Tucholi, Mniszek koło Świecia, Klamry koło Chełmna, Barbarka koło Torunia oraz fordońska Dolina Śmierci koło Bydgoszczy. Sprawcami mordów byli miejscowi Niemcy, członkowie paramilitarnej organizacji Selbstschutz nadzorowani przez SS. Większość z nich uniknęła odpowiedzialności za swoje zbrodnie.
Oficjalne uroczystości
W Gdańsku uroczyste obchody Narodowego Dnia Pamięci Ofiar Niemieckiej Zbrodni Pomorskiej rozpoczną się o godz. 12.00 w sali Niebo Polskie w budynku dawnego Gimnazjum Polskiego przy ul. Augustyńskiego 1. Weźmie w nich udział marszałek województwa pomorskiego Mieczysław Struk. W programie zaplanowano m.in. wykład historyczny pt. „Pamięci Polaków Gdańszczan – ofiar Zbrodni Pomorskiej”, który wygłosi prof. Elżbieta Grot, a także koncert pieśni patriotycznych w wykonaniu dzieci i młodzieży ze Szkoły Podstawowej nr 58 w Gdańsku
Główne uroczystości odbędą się w Toruniu, czyli przedwojennej stolicy województwa pomorskiego. O godz. 14.00 samorządowcy, a także parlamentarzyści, przedstawiciele administracji rządowej, wojska i pozostałych służb mundurowych, środowisk kombatanckich, społeczności szkolnych oraz harcerzy złożą kwiaty i zapalą znicze przed Pomnikiem Pamięci Ofiar Zbrodni Pomorskiej. Nasz region reprezentować będzie przewodniczący Sejmiku Województwa Pomorskiego Jan Kleinszmidt.
Wcześniej, o godz. 10.00 zapalone zostaną znicze przed pomnikiem Pamięci Ofiar Barbarki, a o godz. 13.30 nastąpi otwarcie przygotowanej przez Instytut Pamięci Narodowej wystawy plenerowej „Zbrodnia Pomorska 1939. Początek ludobójstwa niemieckiego w okupowanej Polce” na terenie Parku Pamięci. Natomiast o godz. 18.00 rozpocznie się uroczysty koncert w Centrum Kulturalno-Kongresowym Jordanki, podczas którego poetyckie teksty śpiewane przez Ewę Demarczyk wykonają znani polscy artyści.
Pomnik Pamięci Ofiar Zbrodni Pomorskiej w Toruniu. Mat. prasowy IPN
.
Uroczystości upamiętniające ofiary Zbrodni Pomorskiej odbędą się również w Wejherowie, Pelplinie i Chojnicach.
Wejherowo:
O godz.11.00 złożone zostaną kwiaty na grobach nr 1 i nr 2 w Lasach Piaśnickich. Następnie, o godz. 12.30 w kościele pw. Chrystusa Króla i bł. siostry Alicji Kotowskiej przy ul. Narutowicza 2 w Wejherowie odprawiona zostanie msza święta w intencji ofiar. O godz. 14.00 uroczystości rozpoczną się w siedzibie muzeum przy ul. Ofiar Piaśnicy 6.
Ponadto, na godz. 16.00 zaplanowano koncert pt. „Pamiętamy, by czas nie zaćmił i w niepamięć nie obrócił”. Wydarzenie odbędzie się w kościele NMP Królowej Polski przy ul. ks. Zygmunta Malińskiego 1. W programie: III Symfonia op. 36 „Symfonia pieśni żałosnych” Henryka Mikołaja Góreckiego w wykonaniu Orkiestry Filharmonii Narodowej w Warszawie.
Pelplin:
O godz. 13.00 w Bazylice katedralnej pw. Wniebowzięcia NMP odprawiona zostanie msza święta w intencji ofiar, a uroczystość uświetni chór zespołu artystycznego Wojska Polskiego. Tego dnia w Pelplinie podpisany też zostanie list intencyjny powołujący filię Muzeum Stutthof, która zajmie się upamiętnieniem zbrodni w Lesie Szpęgawskim oraz pomordowanych kapłanów diecezji chełmińskiej.
Chojnice:
Na godz. 10.00 w Chojnickim Centrum Kultury zaplanowano projekcję filmu „Zbrodnia Pomorska 1939 r.” oraz prelekcję Mirosława Sprengera z IPN. O godz. 12.30 na Starym Rynku nastąpi otwarcie wystawy plenerowej „Zbrodnia Pomorska 1939 r.”. Natomiast o godz. 13.00 złożone zostaną kwiaty przed pomnikiem w Dolinie Śmierci na tzw. Polach Igielskich, a o godzinie 13.15 przy obelisku upamiętniającym rozstrzelanych przy ul. Strzeleckiej.
