(Nie)zapomniane cmentarze. Wystawa o dawnych nekropoliach w gminie Słupsk

Od średniowiecza zdecydowana większość mieszkańców Słupska i okolic była narodowości niemieckiej i wyznania ewangelickiego. Tę historyczną ciągłość przerwały gwałtownie II wojna światowa i powojenne migracje. Miejsce ewakuowanych bądź wypędzonych Niemców zajęli osadnicy z różnych części Polski, w tym repatrianci z Kresów Wschodnich.

Po dawnych mieszkańcach opuszczanych miejscowości pozostały m.in. cmentarze. Jednak po 1945 r. w większości pozbawione zostały opieki. Przez lata niszczały, zarastały bądź były świadomie dewastowane, rozkradane i profanowane.

Pamięć o dawnych mieszkańcach

Obecnie w miejscowościach na terenie gminy Słupsk znajduje się ponad 40 zapomnianych cmentarzy. Na wielu z nich, aż do lat 80. XX w., pojawiały się pojedyncze groby powojennych osadników, część została w sposób trwały zaadaptowane na potrzeby pochówku miejscowych parafian. Niestety, większość dawnych nekropolii przedstawia dziś smutny obraz. Stanowią wciąż element wstydliwego czy nawet niechcianego dziedzictwa.

– Cmentarz jest miejscem wiecznego spoczynku. Każdy człowiek, niezależnie od narodowości, religii czy koloru skóry, ma prawo do godnego pochówku, gdy zakończy swoją ziemską wędrówkę. Projekt „Zapomniane cmentarze gminy Słupsk” w gruncie rzeczy kryje w sobie to przesłanie i nadzieję, aby pamięć o dawnych mieszkańcach tej ziemi przetrwała na cmentarzach, które są wszak miejscami pamięci – mówi Andrzej Stachowiak, koordynator projektu.

Zasadniczym zadaniem było wykonanie dokumentacji wszystkich cmentarzy, na których pochowani zostali dawni mieszkańcy miejscowości położonych w granicach gminy Słupsk. Nie mniej istotnym elementem projektu była rewaloryzacja przestrzeni cmentarza ewangelickiego w Swołowie, obejmująca wykonanie prac porządkowych, wydobycie spod powierzchni ziemi istniejących jeszcze nagrobków oraz zabezpieczenie ich przed dalszą degradacją.

Dodatkowo, przygotowana została wystawa plenerowa, która ma przybliżyć turystom i mieszkańcom regionu historię i współczesność każdej miejscowości, w której znajduje się choćby jeden stary cmentarz.

Wystawa plenerowa „Zapomniane cmentarze gminy Słupsk”

12 października – 3 listopada 2020 r.
Muzeum – Zagroda nr 15 w Swołowie

4-16 listopada 2020 r.
Centrum Kultury i Biblioteka Publiczna w Głobinie

17-30 listopada 2020 r.
Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku (Biały Spichlerz)

Projekt „Zapomniane cmentarze gminy Słupsk. Inwentaryzacja — rewaloryzacja — upamiętnienie” jest realizowany przez Stowarzyszenie Produktów Markowych Turystyki Wiejskiej „Słupia” we współpracy z Muzeum Kultury Ludowej Pomorza w Swołowie (Oddział Etnografii Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku) i otrzymał dofinansowanie w ramach programu Wspólnie dla dziedzictwa. Edycja 2020, zarządzanego przez Narodowy Instytut Dziedzictwa.