Po wielu latach spełnia się wizja profesora Gerarda Labudy. „Historia Kaszubów w dziejach Pomorza” doczekała się pełnego wydania. Od niedawna dostępny w sprzedaży jest ostatni brakujący tom publikacji. Wydawcą jest Instytut Kaszubski, który zaprasza na spotkanie będące uroczystym podsumowaniem projektu badawczego. Odbędzie się ono w Ratuszu Staromiejskim w Gdańsku, siedzibie Nadbałtyckiego Centrum Kultury, 23 stycznia (czwartek), o godzinie 17.30. Będzie spotkanie z autorami, dyskusja i omówienie wyników pracy, a także możliwość zakupu wszystkich części książki.
Instytut Kaszubski to placówka naukowa mająca siedzibę w Gdańsku. Zrzesza badaczy z różnych dziedzin, którzy naukowo zajmują się problematyką kaszubsko-pomorską. Swoją działalność zainaugurował w 1996 roku i realizuje wiele projektów wydawniczych i badawczych.
Lud kaszubski jako podmiot dziejów
Kaszubi mają swoją historię. Książki, które ją opisują, też mają swoje dzieje. Próby napisania dzieła przedstawiającego historię tego pomorskiego ludu były podejmowane od ponad 100 lat, niemal od początku badań kaszuboznawczych. Powstały różne publikacje, ale brakowało takiego ujęcia, jakie ostatecznie zaproponował profesor Gerard Labuda, jeden z najwybitniejszych polskich mediewistów. Sam będąc Kaszubą, dostrzegał potrzebę przedstawienia historii z punktu widzenia ludu. Ludu jako grupy etnicznej, związanej wspólnym pochodzeniem i kulturą. Kaszubi nie stworzyli jednego państwa, którego granice określałyby ich terytorium, a na przestrzeni dziejów funkcjonowali w ramach różnych organizmów politycznych. Niemniej jednak, wytworzyli silną tożsamość, umacnianą przez odrębność kultury i języka. „Należało więc pisać historię Kaszubów jako dzieje ich wspólnoty, gdyż tylko ich losy nadają sens historii kaszubszczyzny, gdziekolwiek w toku swych dziejów Kaszubi się znajdują”, jak pisał sam Labuda.
Wysiłek kontynuatorów
W 2006 roku Instytut wydał pierwszy tom serii, „Czasy Średniowieczne”. Niestety, profesor Labuda zmarł cztery lata później i pozostawił dzieło nieukończone. Kontynuacji podjęło się trzech profesorów, dwóch historyków i socjolog. Oczywiście, są oni członkami Instytutu Kaszubskiego.
– Gerard Labuda przygotowywał się to tego projektu kilkadziesiąt lat. Na szczęście zdołał napisać tom pierwszy „Średniowiecze”. W testamencie zostawił nam napisanie kolejnych tomów. – mówił prof. Cezary Obracht-Prondzyński, autor tomu piątego.
Projekt stworzenia czterech brakujących części był realizowany od 2014 roku, dzięki grantowi Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. W 2020 ukazały się tomy III-V, obejmujące okres od epoki napoleońskiej do współczesności. Tom II, odnoszący się do epoki nowożytnej, wyszedł jako ostatni. Kontynuatorzy dzieła profesora Gerarda Labudy, profesorowie Zbigniew Szultka, Józef Borzyszkowski i Cezary Obracht-Prondzyński, a także społeczność kaszubska i wszyscy inni odbiorcy publikacji, mają powody do świętowania.
O czym przeczytamy w poszczególnych tomach?
Pięć tomów w 6 woluminach, ponad 5300 stron tekstu, to efekt wielu lat badań. Kwerendy archiwalne i biblioteczne, analiza źródeł i wcześniejszych opisów naukowych zaowocowały wyczerpującym zestawieniem znanych i dobrze opisanych faktów, a niekiedy wypełnieniem dotychczasowych białych plam. Tom I, autorstwa samego Labudy, przedstawia średniowieczne dzieje Kaszubów. Jego treść nareszcie uzyskuje kompletny wyraz na tle ukończonej całości. Wydany ostatnio tom II obejmuje lata 1525-1806. Profesor Szultka przedstawia dzieje społeczności kaszubskiej w granicach Rzeczpospolitej i państw pruskich. Profesor Borzyszkowski jest autorem tomu III, który składa się z dwóch części. Pierwsza obejmuje czasy królestwa Prus a druga opisuje okres od powstania Cesarstwa Niemieckiego do jego upadku. Tom IV ma tego samego autora i zawiera opis dziejów po traktacie wersalskim i włączeniu Pomorza w 1920 roku do odrodzonego państwa polskiego. Przedstawia też trudną historię II wojny światowej. Opracowania dziejów najnowszych podjął się w tomie V profesor Obracht-Prondzyński. Tragiczny okres komunizmu, nadzieja czasu transformacji i wreszcie pełne upodmiotowienie Kaszubów, z prawnym uznaniem języka kaszubskiego ukazują drogę, jaką ta społeczność przeszła w ostatnich dekadach.
