Cykl „Gdańsk pamięta”, organizowany od 10 do 16 grudnia 2023 r., upamiętnia dwa tragiczne polskie Grudnie: 1970 r., kiedy komunistyczna władza brutalnie stłumiła robotnicze protesty, a na ulicach polała się krew, a także 1981 r., kiedy siłą wprowadziła stan wojenny i odebrała obywatelom nadzieję na demokratyczne państwo.
Organizatorami uroczystości rocznicowych są miasto Gdańsk, samorząd województwa pomorskiego oraz Europejskie Centrum Solidarności.
Pamięć o dwóch tragicznych grudniach
Pierwszy grudzień to grudzień 1970 r., tragiczny szczególnie na Wybrzeżu. Uzbrojeni żołnierze i milicjanci na polecenie komunistycznej władzy strzelali ostrą amunicją do ludzi, którzy wyszli na ulicę w sprzeciwie wobec przedświątecznej podwyżki cen żywności. Zginęło 45 osób, a ponad tysiąc odniosło rany.
W sierpniu 1980 r., kiedy przez kraj przetoczyła się wielka fala strajków, jednym z pierwszych postulatów protestujących było upamiętnienie zamordowanych. Zaledwie po trzech miesiącach prac, 16 grudnia 1980 r. na placu Solidarności w Gdańsku uroczyście odsłonięto pomnik Poległych Stoczniowców Ofiar Grudnia 1970 – pierwszy w komunistycznym imperium pomnik ofiar reżimu, symbol walki o niepodległą i demokratyczną Polskę.
Drugi grudzień to grudzień 1981 r. Władzę w kraju przejęła Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego na czele z gen. Wojciechem Jaruzelskim. Pod osłoną nocy z soboty na niedzielę, 12-13 grudnia internowano wielu działaczy opozycji, których władza uznała za niebezpiecznych dla ustroju państwa. Solidarność została zdelegalizowana. Zamknięto granice, na ulice wyjechały czołgi, zamilkły telefony, cenzurowano korespondencję, zamknięto większość gazet. Zawieszono zajęcia w szkołach i na uczelniach. Żeby przemieszczać się między miastami, potrzebna była przepustka. Gromadzenie się było surowo karane, a za rozpowszechnianie informacji poza mediami reżimowymi groziło więzienie.
– Pamięć, szacunek i wdzięczność należą się wszystkim imiennym i bezimiennym ofiarom Grudnia ’70 i Grudnia ’81, a także tysiącom bohaterów, którzy nie bacząc na konsekwencje nie zaprzestali starań o niepodległość i demokrację – mówi Basil Kerski, dyrektor ECS. – Pamięć to wspólnotowe zobowiązanie wobec tych, którzy dla naszej wolności poświęcili tak wiele, ale i wyzwanie, bo w wielu miejscach na świecie wciąż toczy się walka o wolność, a prawa człowieka wciąż są łamane.
.
Program:
10 grudnia 2023 r., niedziela
godz. 11.00-18.00
Maraton Pisania Listów
- ogród zimowy ECS (parter)
- wstęp – wolny
Maraton Pisania Listów to największa na świecie akcja na rzecz praw człowieka, której inicjatorem jest Amnesty International. Co roku w dniach wokół Międzynarodowego Dnia Praw Człowieka (10 grudnia) ludzie na całym świecie jednoczą siły, żeby upomnieć się o konkretne osoby, których prawa są łamane, m.in. są niesłusznie skazane, doświadczające tortur, pozbawiane kontaktu z rodziną, uwięzione za poglądy.
W tym roku gronie 12 bohaterów Maratonu Pisania Listów będą m.in. Andrzej Poczobut – działacz Związku Polaków na Białorusi oraz korespondent „Gazety Wyborczej”, który za krytykę białoruskiego reżimu został skazany na 8 lat więzienia w kolonii karnej o zaostrzonym rygorze, Chaima Issa z Tunezji, której grozi więzienie, a nawet kara śmieci, bo jako jedna z pierwszych osób publicznie sprzeciwiła się ograniczaniu w swoim kraju praw człowieka, w tym niezależności sądów i wolności słowa, a także Justyna Wydrzyńska, skazana za pomoc w dostępie do bezpiecznej aborcji w Polsce.
godz. 16.00
Uroczystość wręczenia Medal Wdzięczności
- wystawa stała ECS, sala Kultura pokojowych przemian (1. piętro)
- wstęp – wolny
ECS uhonorowało dotąd Medalem Wdzięczności 734 osoby z całego świata, w tym 71 pośmiertnie. W gronie odznaczonych są obcokrajowcy, którzy wspomagali Polaków i polską opozycję w czasach komunizmu, wspierali rozwój społeczeństwa obywatelskiego oraz promowali idee Solidarności. Honorowani są również ci, którzy dziś w duchu ideałów Solidarności bronią uniwersalnych praw człowieka i wzmacniają pokój na świecie, a także ludzie nauki i kultury, aktywiści, dziennikarze i publicyści, którzy dokumentują, badają i popularyzują historię ruchu Solidarność.
W tym roku Medalami Wdzięczności zostaną nagrodzeni bohaterowie demokratycznych rewolucji z Europy Środkowej i Wschodniej. Wśród laureatów znajdą się Ołeś Donij, Markijan Iwaszczyszyn (pośmiertnie), Jarna Zajczenko i Wachtang Kipiani – organizatorzy i uczestnicy Rewolucji na Granicie, czyli pierwszego zrywu niepodległościowego w Ukrainie z 1990 r., a także wschodnioniemiecki opozycjonista Matthias Domaschk (pośmiertnie) współpracujący z czechosłowacką Kartą 77 i polską Solidarnością, który zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach w więzieniu Stasi w 1981 r.
13 grudnia 2023 r., środa
godz. 12.30
Gdańsk pamięta: złożenie kwiatów pod pomnikiem Poległych Stoczniowców w 42. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego w Polsce
- plac Solidarności
- wstęp – wolny
.
14 grudnia 2023 r., czwartek
godz. 18.00
Promocja książki „Grudniowa kolęda”
- biblioteka ECS (1. piętro)
- wstęp – wolny
Bohaterami wieczoru będą książka „Grudniowa kolęda. Kościół katolicki w Trójmieście wobec Grudnia ’70” oraz trójka gdańskich historyków: dr Piotr Abryszeński (IPN), dr Daniel Gucewicz (IPN) oraz dr Leszek Molendowski (Muzeum Gdańska). Spotkanie poprowadzi dr Przemysław Ruchlewski, zastępca dyrektora ECS ds. naukowych.
Książkę w dniu promocji będzie można nabyć w bibliotece ECS w cenie 40 zł (płatność gotówką lub kartą płatniczą).
15 grudnia 2023 r., piątek
Gdańsk pamięta: zapalenie zniczy w miejscach śmierci ofiar Grudnia ’70
godz. 9.00 obok stoczniowej Bramy nr 2
godz. 10.00 przy dworcu kolejowym Gdańsk Główny (nieopodal pomnika Kindertransportów) oraz pomiędzy budynkami dworca PKP a Zieleniakiem
godz. 11.00 na ul. Podwale Grodzkie 4, obok hotelu (po stronie dworca kolejowego)
godz. 12.00 na ul. Garncarskiej 29
godz. 13.00 na rogu ulic Nowe Ogrody i 3 Maja, obok Urzędu Miejskiego oraz na wiadukcie nad torami kolejowymi na Hucisku (po stronie sądu)
godz. 18.30
Koncert „Dla przyszłości. Dla pokoju”
- audytorium ECS (parter)
- wstęp – wolny (bezpłatny bilet)
W programie koncertu znajdą się uroczysty „Magnificat BWV 243” Johanna Sebastiana Bacha, oparty na starotestamentowych tekstach, skomponowany na nieszpory bożonarodzeniowe oraz „Oratorio de Noël op. 12” (Oratorium na Boże Narodzenie) Camille Saint-Saënsa, którego premierowe wykonanie odbyło się 165 lat temu w kościele de la Madeleine w Paryżu.
Wykonawcami będą m.in. zespół wokalny Wydziału Wokalno-Aktorskiego, Chór Wydziału Instrumentalnego, Chór Mieszany oraz Chór Żeński „Gaudium per Canto” Wydziału Dyrygentury Chóralnej, Muzyki Kościelnej, Edukacji Artystycznej, Rytmiki i Jazzu Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku, a także Orkiestra Kameralna „Camerata Gedania” i dyrygent Przemysław Stanisławski
Koncert poprowadzi dziennikarka jazzowa Marta Goluch.
16 grudnia 2023 r., sobota
godz. 11.00-15.30
Spacery subiektywne po wystawie stałej „Dwa grudnie”
Podczas spacerów subiektywnych po wystawie stałej ECS każdy z przewodników opowiadać będzie swoją własną, bardzo osobistą historię. W rolę oprowadzających wcielą się bohaterowie i świadkowie dwóch polskich grudniów – 1970 i 1981: Stanisław Huskowski, Ewa Jażdżewska, dr Andrzej Drzycimski oraz Jacek Taylor. Na zakończenie zaplanowano niespodziankę – wizytę w archiwum ECS, gdzie przechowywane są materialne świadectwa obu grudniów.
Zwiedzanie trwa ok. 1,5 godz.
Szczegółowy program dostępny jest na stronie internetowej: https://ecs.gda.pl/wydarzenie/gdansk-pamieta-2023/
