„Tadeusz Minc – szaleniec teatru” to wystawa teatralno-historyczna, na której przedstawione będzie jego życie i twórczość jako aktora i reżysera. Opowieść zacznie się w 1946 r., od rozpoczęcia przez Minca studiów na warszawskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej z filią w Łodzi (pierwszy rocznik po II wojnie światowej), poprzez debiut aktorski w sławnym produkcyjniaku „Brygada szlifierza Karhana” czeskiego dramaturga Vaška Káňi (premiera: 12 listopada 1949 r., Teatr Nowy w Łodzi), po role grane w Teatrze Nowym czy teatrze telewizji.

 

Co zobaczymy na wystawie?

Na wystawie zaprezentowane zostaną unikatowe zdjęcia, programy teatralne, afisze i plakaty ze spektakli, fragmenty recenzji prasowych ze zbiorów Instytutu Teatralnego w Warszawie, z warszawskiego Instytutu Sztuki PAN, archiwów teatralnych oraz ze zbiorów prywatnych. Wśród tych ostatnich znajdą się m.in. notatki z pracy nad rolą Pułkownika w „Młodej Gwardii” (1949), portret Minca narysowany przez kolegę z PWST, a późniejszego aktora Stanisława Jasiukiewicza czy karykatury studentów występujących w „Kramie z piosenkami” (1949), zamieszczone w albumie wykonanym dla Leona Schillera – reżysera tego spektaklu i rektora Szkoły Teatralnej.

Jako reżyser Minc zostanie przypomniany poprzez jego najważniejsze spektakle z lat 1962-1991, zrealizowane w Łodzi, Gdańsku, Warszawie, Wrocławiu, Kaliszu i Krakowie. Są to: „Czerwona magia” (1963), „Radosne dni” (1965, 1979), „Ostatnie dobranoc Armstronga”, „Matka” (1969), „Kartoteka” (1973, 1977), „Białe małżeństwo” (1975), „Koczowisko” (1979), „Najwyborniejsza opowieść o kupcu weneckim” (1990) oraz „Ślub” (1991).

Przywołane zostaną też jego realizacje polskiego dramatu awangardowego w Jugosławii w latach 1975-1987. I tu znów eksponaty odwoływać się będą do dokumentacji teatralnej: zdjęć ze spektakli i prób, egzemplarzy reżyserskich, programów, afiszów i plakatów teatralnych, projektów scenograficznych oraz kostiumów. Zaprezentowane zostaną polskie i zagraniczne nagrody za reżyserię, korespondencje oraz recenzje i artykuły prasowe, w tym te z jugosłowiańskiego okresu pracy reżyserskiej. Na wystawie nie zabraknie prezentacji filmowych – pokazywane będą fragmenty dokumentalnych programów telewizyjnych, zrealizowanych po śmierci Tadeusza Minca, oraz wspomnienia aktorów i reżyserów z czasów współpracy z artystą.

Osobne miejsce na ekspozycji zajmą materiały archiwalne z realizacji „Tragedii o bogaczu i Łazarzu” – inscenizacji z gdańskiego Teatru Wybrzeże (1968) i Teatru Narodowego w Warszawie (1971). W 2018 r. przypadła 50. rocznica prapremiery zrealizowanej na podstawie gdańskiego dramatu „Tragedia o bogaczu i Łazarzu”, napisanego w 1643 r. po polsku przez anonima. Ta wspaniała, zrealizowana z rozmachem premiera odniosła sukces artystyczny i frekwencyjny, w Gdańsku zagrano ją 63 razy dla około 42 tys. widzów. Adaptatorzy utworu Róża Ostrowska i Tadeusz Minc (wówczas kierownik literacki Teatru Wybrzeże, a także reżyser widowiska) skrócili tekst i wzbogacili go o fragmenty XVII-wiecznych utworów dramatycznych i poetyckich, w ten sposób pokreślili jego ponadczasowy charakter. Współautorami widowiska byli scenograf Marian Kołodziej, kompozytor Henryk Jabłoński oraz choreograf Janina Jarzynówna-Sobczak.

 

Tadeusz Minc – szaleniec teatru

  • wernisaż: 26 stycznia 2019 r., sobota, godz. 13.00
  • wystawa czynna: 27 stycznia – 31 marca 2019 r.
  • Muzeum Narodowe w Gdańsku
  • Oddział Sztuki Nowoczesnej (Pałac Opatów)
  • ul. Cystersów 18
  • Gdańsk-Oliwa
  • godziny otwarcia: wtorek-niedziela, godz. 9.00-16.00
  • ceny biletów:
    normalny – 5 zł
    ulgowy – 2,5 zł
    dzieci i młodzież (7-26 lat) – 1 zł
    rodzinny – 10 zł

 

O twórcy

Tadeusz Minc był twórcą szukającym oryginalnego repertuaru i nowoczesnych sposobów inscenizacji, wybierał pozycje trudne, uważane za niesceniczne, a wystawiając klasykę, odczytywał ją na nowo. Był artystą niezależnym, szedł osobną drogą. W środowisku uznawano go za samotnika, artystę o wielkiej wyobraźni, wrażliwości i erudycji. Tadeusz Różewicz napisał o nim: „«szaleniec teatru». W tych dwóch słowach mieści się Tadeusz Minc, wszystkie jego działania, cała jego pasja”.

Urodził się w 1924 r. w Łodzi. W latach 1946-1949 studiował na wydziale aktorskim warszawskiej PWST z siedzibą w Łodzi. Tu związał się z grupą Młodych Aktorów, która pod przewodnictwem Kazimierza Dejmka postulowała stworzenie nowego, społecznie zaangażowanego modelu teatru. Z tej inicjatywy powstał Teatr Nowy w Łodzi, z którym Minc był związany jako aktor i reżyser w latach 1949-1967. Debiutował rolą Klepacza w słynnej sztuce produkcyjnej Vaška Káňi „Brygada szlifierza Karhana” (1949), a na początku lat 50. dał się poznać jako zdolny, wszechstronny aktor w repertuarze klasycznym i awangardowym.

Debiutem reżyserskim Tadeusza Minca była „Zaczarowana gospoda” Władysława Smólskiego w Teatrze Nowym w Łodzi. Jednak najwybitniejszym osiągnięciem artysty w okresie łódzkim stała się reżyseria polskiej prapremiery awangardowego dramatu Samuela Becketta „Radosne dni” (1965). Duże uznanie zdobyły również spektakle „Czerwona magia” Michela de Ghelderodego (1963) i „Sen srebrny Salomei” Juliusza Słowackiego (1966), nagrodzone na festiwalach teatralnych.

Z Łodzi Minc przeniósł się na dwa sezony do Teatru Wybrzeże w Gdańsku (1967-1969), gdzie sprawował funkcję kierownika artystycznego oraz reżyserował. Poza najważniejszym spektaklem zrealizowanym w Gdańsku – „Tragedia o bogaczu i Łazarzu”, pokazał jeszcze „Ryszarda III” Szekspira (1968), „Ostatnie dobranoc Armstronga” Johna Ardena (1969), a także „Matkę” Witkacego (1969), która zdobyła wielki poklask publiczności i utrzymywała się długo na afiszu.

W 1969 r. Tadeusz Minc na zaproszenie Adama Hanuszkiewicza rozpoczął pracę jako etatowy reżyser w Teatrze Narodowym w Warszawie. Skupił się, z powodzeniem, na dramaturgii XX-wiecznej. Szczególnie bliska była mu twórczość Tadeusza Różewicza. Zrealizowana przez niego w 1973 r. „Kartoteka” była w opinii krytyków niezwykle aktualnym, w nowatorski sposób zrealizowanym spektaklem. Minc został uhonorowany I nagrodą na XV Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu. Kontrowersyjne „Białe małżeństwo” (1975), wystawione na małej scenie Teatru Narodowego, biło rekordy popularności – pokazano je ponad 500 razy.

W Teatrze Narodowym Minc zrealizował m.in.: „Tragedię o bogaczu i Łazarzu” (1971), „Pasję doktora Fausta” (1971), „Dramat nierozpoznany” (1978), „Opętanych” (1980), „Pana Jowialskiego” (1985) oraz „Pana Puntilę i jego sługę Mattiego” (1987). Następnie powtórzył sukces „Kartoteki” w Teatrze Polskim we Wrocławiu (1977), gdzie później wystawił prapremierowe „Koczowisko” Tomasza Łubieńskiego (1979). Przedstawienie to zostało ocenione jako jedno z jego najbardziej odkrywczych i interesujących.

W połowie lat 70. Tadeusz Minc z powodzeniem wprowadził polską, awangardową dramaturgię na sceny jugosłowiańskie. Twórczość Witkacego („Matka”), Witolda Gombrowicza („Ślub”), Tadeusza Różewicza („Białe małżeństwo”, „Pułapka”) i Sławomira Mrożka („Emigranci”), realizowane w Teatrze Narodowym i Teatrze Kameralnym 55 w Sarajewie, zdobyły wielkie uznanie publiczności i krytyki. „Ślub” (1977) wielokrotnie był pokazywany na krajowych i międzynarodowych festiwalach teatralnych w Jugosławii, zdobywając prestiżowe nagrody.

W latach 1989 i 1990 wyreżyserował dwukrotnie „Najwyborniejszą opowieść o kupcu weneckim” (Teatr Polski we Wrocławiu i Warszawie). W 1991 r. odbyła się premiera „Ślubu” w Teatrze Polskim w Warszawie, które to przedstawienie zostało bardzo wysoko ocenione przez krytykę.

Tadeusz Minc zmarł w 1992 r. podczas przygotowań do kolejnej premiery – „Żartu, satyry, ironii i głębszego znaczenia” Dietricha Christiana Grabbego, nad którą pracował w warszawskim Teatrze Polskim.