100-lecie Związku Polaków w Niemczech. Uroczystości w Waplewie już na nami

Związek Polaków w Niemczech powstał w 1922 r. Współtwórcą i pierwszym prezesem został Stanisław Sierakowski – poseł do sejmu pruskiego oraz konsul generalny RP w Kwidzynie, właściciel majątku w Waplewie. W dawnej siedzibie rodu mieści się Muzeum Tradycji Szlacheckiej oraz Pomorski Ośrodek Kontaktów z Polonią.

Uroczystości w pałacu

W pałacu w Waplewie na inauguracji obchodów 100-lecia Związku Polaków w Niemczech spotkali się przedstawiciele najwyższych władz samorządów regionalnych: Pomorza, Wielkopolski, Warmii i Mazur oraz Śląska Opolskiego. To na tych ziemiach w 20-leciu międzywojennym związek angażował się w ochronę interesów polskiej mniejszości narodowej oraz zachowanie polskiego dziedzictwa kulturowego. Obecni byli: marszałek województwa warmińsko-mazurskiego Gustaw Marek Brzezin, marszałek województwa wielkopolskiego Marek Woźniak, wicemarszałek województwa opolskiego Zbigniew Kubalaniec oraz marszałkowie województwa pomorskiego Mieczysław Struk i Józef Sarnowski.

Uroczystości rozpoczęły się od odśpiewania hymnu państwowego. Po nim nauczyciele z Zespołu Szkół im. Franciszka Jujki w Starym Targu i Zespołu Szkół im. Stanisława Sierakowskiego w Waplewie Wielkim wykonali Hymn Rodła. To tzw. pieśń Polactwa Walczącego, śpiewana na uroczystościach i zjazdach Związku Polaków w Niemczech. Po raz pierwszy hymn został wykonany w 1938 r. podczas Kongresu Polaków w Berlinie.

Po wystąpieniach marszałków i wykładzie okolicznościowym profesora Józefa Borzyszkowskiego odbyło się uroczyste wręczenie Honorowego Wyróżnienia za Zasługi dla Województwa Pomorskiego Izabelli Sierakowskiej-Tomaszewskiej. To najwyższe odznaczenie ustanowione przez samorząd regionu przekazali: marszałek województwa pomorskiego Mieczysław Struk oraz przewodniczący Sejmiku Województwa Pomorskiego Jan Kleinszmidt. Jak czytamy w uzasadnieniu uchwały Sejmiku Województwa Pomorskiego, Izabella Sierakowska-Tomaszewska w znaczący sposób przyczyniła się do powstania Muzeum Tradycji Szlacheckiej „podejmując wyjątkowe działania wynikające ze zrozumienia znaczenia Waplewa Wielkiego jako ośrodka kultury polskiej na Pomorzu”.

– Izabella Sierakowska-Tomaszewska ze wszech miar zasługuje na uhonorowanie za zaangażowanie na rzecz dziedzictwa kultury województwa pomorskiego. Przyznanie wyróżnienia jest też wyrazem szacunku dla dokonań jej całej rodziny, a szczególnie dla jej dziadka Stanisława Sierakowskiego – zaznacza marszałek Mieczysław Struk.

Pamięci pierwszego prezesa ZPwN

W pałacu w Waplewie otwarta została też specjalna wystawa poświęcona Stanisławowi Sierakowskiemu oraz jego działalności społecznej i politycznej. Był pierwszym prezesem Związku Polaków w Niemczech w latach 1922-1933. Natomiast w Sali Białej odbyła się prezentacja kolejnych dwóch obrazów pochodzących z kolekcji przed laty podarowanej muzeum przez Izabelę Sierakowską-Tomaszewską. Obrazy te właśnie wróciły z pracowni konserwatorskich.

Po uroczystościach w Waplewie było złożenie kwiatów pod pomnikiem Rodła w Sztumie i odbyła się prezentacja wystawy „Związek Polaków w Niemczech: ludzie – idee – pamięć. W 100. rocznicę powstania”. Natomiast w Sztumskim Centrum Kultury zaplanowano koncert Polskiej Filharmonii Kameralnej w Sopocie pod batutą Wojciecha Rajskiego.

*  *  *

Związek Polaków w Niemczech został założony 27 sierpnia 1922 r. w Berlinie. W okresie międzywojennym organizacja liczyła około 32 tys. osób. Prowadziła działalność kulturalną, gospodarczą i polityczną na rzecz ochrony interesów polskiej mniejszości narodowej w Niemczech. Miała swoich reprezentantów w sejmikach krajowych i radach miejskich. Z jej inicjatywy powstały Centralny Bank Spółdzielczości Polskiej z siedzibą w Berlinie, wybudowano Polskie Gimnazjum w Kwidzynie oraz wydawano szereg gazet, m.in. „Polaka w Niemczech”, „Dziennik Berliński”, „Gazetę Olsztyńską” czy „Głos Pogranicza”.

Związek za swój symbol przyjął znak rodła. Przedstawiał on bieg rzeki Wisły z zaznaczonym Krakowem jako kolebką kultury polskiej i symbolem trwania oraz ciągłości państwa polskiego. W 1938 r. podczas I Kongresu Związku Polaków w Niemczech uchwalono Pięć prawd Polaka, które stanowiły ideową podstawę działalności związku.

Znak Rodła i Pięć prawd Polaka

Niestety, lata działalności Związku przypadły na trudny czas rozwoju nazizmu w Niemczech. Członkowie organizacji byli prześladowani, dochodziło do wielu ataków oraz szykan wobec przedstawicieli mniejszości polskiej. Dodatkowo, wszyscy zostali wpisani na specjalną listę „wrogów Rzeszy”. Na jej podstawie z chwilą wybuchu II wojny światowej, przeprowadzano masowe aresztowania, część działaczy rozstrzelano, innych uwięziono w obozach koncentracyjnych. W lutym 1940 r. Związek został zdelegalizowany, a jego majątek skonfiskowany.

Po wojnie Związek Polaków w Niemczech wznowił działalność, a od 1956 r. jego siedzibą jest Bochum.

.

Wystawa przygotowana w ramach obchodów 100-lecia Związku Polaków w Niemczech przez Muzeum Zachodniokaszubskie w Bytowie: