Tegoroczny werdykt jury jest bezprecedensowy. Przyznano dwie równorzędne nagrody za odwagę w budowaniu – dzięki poezji – nowej wizji europejskiej wspólnoty. Wyróżnienia odebrały ukraińska poetka Marianna Kijanowska za tom „Babi Jar. Na głosy” i pochodząca z Albanii Luljeta Lleshanaku za tom „Woda i węgiel”. Wręczenie nagród odbyło się 10 czerwca 2022 r. w Gdańskim Teatrze Szekspirowskim.
Osobno uhonorowani zostali tłumacze laureatek Adam Pomorski i Dorota Horodyska. Poetów do nagrody zgłaszają ich tłumacze. Do tegorocznej edycji wpłynęło 20 propozycji, jury wybrało 5 twórców.
Idea nagrody
Gdański Festiwal Europejski Poeta Wolności jest unikatowym w skali kraju wydarzeniem świata literatury. Dzięki niemu możemy poznawać współczesną europejską poezję, spotykać z jej twórcami i zwrócić uwagę na kwestie istotne dla kształtu i rozwoju poezji. Nagroda Literacka Miasta Gdańska Europejski Poeta Wolności ma umożliwić poznanie wspólnot, języków i literackich wizji świata i jednocześnie wspierać europejską poezję.
– Niełatwo mówić po strofach, co tną do żywego… Pod dobrą gwiazdą zebrała nas tu poezja. Proza życia jednak ciśnie się każdą szczeliną. Niejeden z nas chciałby zasnąć, żeby obudzić się w lepszych czasach – mówiła Aleksandra Dulkiewicz, prezydent Gdańska. – Niepojęte, że za wschodnią granicą Polski, tak niedaleko stąd, spadają bomby, a ludzie kryją się w ciemnych i wilgotnych piwnicach (…). Już 108 dni trwa wojna. Jak tu czytać poezję? Właśnie… czytać! Nawet jeśli boli, jątrzy rany i stawia niewygodne pytania, zaraz przyniesie ukojenie, oswoi lęki, da nadzieję – dodała prezydent.
Nagroda przyznawana jest od 2010 roku co dwa lata. Od 2012 r. osobny laur trafia także do tłumacza zwycięskiego tomu, który zgłosił poetkę czy poetę do konkursu. Wyróżnienie posiada wymiar finansowy – nagrodzeni poeci otrzymują 100 tys. zł, tłumacze zaś 20 tys. zł. Tegoroczna gala została przygotowana jak spektakl „Burza” Williama Szekspira przez reżyserkę Agatę Puszcz i dramaturżkę Zuzannę Bojdę.
W tym roku Międzynarodowy Festiwal Literatury Europejski Poeta Wolności zbiegł się w czasie ze spotkaniem członków Międzynarodowej Sieci Miast Schronienia ICORN. Do Gdańska przyjechało ponad 250 uczestników z ponad 35 krajów, by rozmawiać o wolności słowa, międzynarodowej solidarności, sztuce i demokracji oraz ochronie i promocji zagrożonych pisarzy i artystów.
Wyjątkowa edycja, bezprecedensowy werdykt
Tegoroczną Nagrodę Literacką Miasta Gdańska Europejski Poeta Wolności przyznało jury w składzie: Krzysztof Czyżewski (przewodniczący), Anna Czekanowicz, Paweł Huelle, Zbigniew Mikołejko, Stanisław Rosiek, Anda Rottenberg, Beata Stasińska oraz Olga Tokarczuk.
– Siódma edycja Nagrody Europejskiego Poety Wolności przejdzie do historii jako wyjątkowa. Jury nagrody, przy wsparciu Aleksandry Dulkiewicz, prezydent Gdańska i Rady Miasta Gdańska, podjęło decyzję o podwojeniu puli nagród i przyznaniu dwóch równorzędnych laurów Mariannie Kijanowskiej i Luljecie Lleshanaku. Za decyzją tą stoi przede wszystkim ogromna siła poetyckiego wyrazu obu poetek, wsparta najwyższej próby sztuką przekładu Adama Pomorskiego i Doroty Horodyskiej – mówiła w laudacji Anda Rottenberg. – Nie pierwszy to raz w finałowej szpicy nagrody znalazła się para poetów, których zbiory wierszy były niemal równie znakomite, a wybór pomiędzy nimi dramatycznie trudny. Po raz pierwszy zdarzyło się natomiast, że jury było jednogłośne w wyborze dwóch równie wybitnych książek poetyckich: ukraińskiego „Бабин Яр. Голосами/Babi Jar. Na głosy” Marianny Kijanowskiej i albańskiego „Ujë dhe karbon/Woda i węgiel” Luljety Lleshanaku. Marianna Kijanowska i Luljeta Lleshanaku, Europejskie Poetki Wolności roku 2022, urzeczywistniają wolność we wspólnocie pamięci i losu, a ich niepowtarzalny poetycki głos rodzi się z głębokiego wsłuchania w głosy zamęczonych i zniewolonych. Czytelnicy ich poezji stają się świadomi, że mogą mieć tyle tylko wolności, ile pomogą jej wywalczyć tym, z którymi współistnieją – dodała Rottenberg.
Marianna Kijanowska
Urodzona w 1973 roku poetka, tłumaczka, autorka szkiców literackich i prozy artystycznej. Należy do pokolenia, które twórczość literacką podjęło w latach 90., w ponownie niepodległej Ukrainie. We Lwowie aktywnie działała w powstałym w 1996 r. Stowarzyszeniu Pisarzy Ukrainy, należy również do Ukraińskiego PEN Clubu. W 2003 r. przebywała w Warszawie jako stypendystka programu Gaude Polonia, uczestniczyła w festiwalach literackich i akcjach artystycznych w Polsce. Zabłysła jako tłumaczka wirtuozerskimi przekładami wierszy dla dzieci Tuwima i znakomitymi, nowatorskimi translacjami Leśmiana. Prócz licznych publikacji prasowych – w tym stałej rubryki „Nowa Literatura Polska” w gazecie „Kurjer Krywbasu” – ogłosiła drukiem osobne tomy przekładów z polskich poetów współczesnych (m.in. Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego i Adama Wiedemanna
Wydała 12 tomów poezji (w tym tom wierszy zebranych). Ostatni, „Babi Jar. Na głosy” (2017), przyniósł autorce w lutym 2020 roku Nagrodę im. Tarasa Szewczenki, najwyższą nagrodę państwową Ukrainy. Na tom składają się 64 wiersze. Koncept – głęboko zresztą przeżyty – oddania głosu ofiarom Babiego Jaru, miejsca męczeństwa dziesiątków tysięcy Żydów kijowskich rozstrzelanych tu w 1942 roku przez SS we współpracy z ukraińskimi jednostkami kolaboracyjnymi, zrodził się zapewne nie bez wpływu lektury poetów polskich – opisał w zgłoszeniu do nagrody Adam Pomorski.
Luljeta Lleshanaku
Urodzona w 1968 roku w albańskim Elbasan, poetka, dziennikarka, tłumaczka, autorka scenariuszy. Ukończyła filologię albańską na Uniwersytecie w Tiranie. Od 1994 r. opublikowała 8 tomików wierszy w języku albańskim. Jej twórczość publikowana była w Austrii, Chorwacji, Francji, Hiszpanii, Polsce, Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Włoszech. W ramach drugiej edycji EPW w 2011 r. ukazał się w Polsce jej zbiór „Dzieci natury” [Femijët e natyrës; tłum. Dorota Horodyska]. Lleshanaku jest laureatką kilku nagród literackich, m.in.: Crystal Vilenice 2009 – nagroda Międzynarodowego Festiwalu Literackiego w Słowenii (przed nią żaden albański twórca nie został uhonorowany tym wyróżnieniem); Srebrne Pióro 2000 – najwyższe albańskie wyróżnienie literackie przyznane przez Ministerstwo Kultury; Autor Roku 2013 – nagroda Targów Książki w Tiranie; albańska nagroda Kult 2013; Autor Roku 2013 (poezja) – nagroda Targów Książki w Prisztinie; PEN Albania 2016. Luljeta Lleshanaku pełni funkcję dyrektora ds. badań w Instytucie Badań nad Zbrodniami i Konsekwencjami Komunizmu w Tiranie. Prowadzi także wykłady w Akademii Filmu i Multimediów Marubi w Tiranie.
Poezje Albanki dotarły do nas dzięki tłumaczeniu Doroty Horodyskiej. W dwóch zbiorach wierszy – „Prawie wczoraj” [Pothuajse dje] i „Homo Antarcticus”, z których pochodzi 8 wierszy wybranych do konkursowej prezentacji, dominującym wątkiem jest relacja pomiędzy wolnością a tożsamością. Relacja ta staje się coraz ważniejsza dla człowieka żyjącego w XXI w. w warunkach błyskawicznego rozwoju technologii komunikacyjnych, a co za tym idzie, w skrajnej demokratyzacji tej komunikacji, eksponującej jednostkę w stopniu dotychczas nieznanym – czytamy w rekomendacji Doroty Horodyskiej.
Dotychczasowi laureaci i laureatki
Sinéad Morrissey „O równowadze” (2020), przekład z jęz. angielskiego Magda Heydel;
Linda Vilhjálmsdóttir „Wolność” (2018), przekład z jęz. islandzkiego Jacek Godek;
Ana Blandiana „Moja ojczyzna A4” (2016), przekład z jęz. rumuńskiego Joanna Kornaś-Warwas;
Dorta Jagić „Kanapa na rynku” (2014), przekład z jęz. chorwackiego Małgorzata Wierzbicka;
Durs Grünbein „Mizantrop na Capri” (2012), przekład z jęz. niemieckiego Tomasz Kopacki;
Uładzimir Arłow „Prom przez kanał La Manche” (2010), przekład z jęz. białoruskiego Adam Pomorski.
Więcej informacji znajduje się na stronie Europejski Poeta Wolności
Źródło: Gdansk.pl
