Święty Mikołaj, Fot. E. Jurczyk

Święty Mikołaj
Fot. E. Jurczyk
W naszej tradycji Święty Mikołaj to wesoły, okrąglutki starszy pan z długą siwą brodą, ubrany w czerwony strój, z wielkim czerwonym workiem pełnym prezentów.Przybywa z dalekiej Laponii lub bieguna północnego, w okresie Bożego Narodzenia, saniami ciągniętymi przez renifery:
  1. Rudolph – Rudolf Czerwononosy
  2. Comet – Kometek
  3. Blitzen – Błyskawiczny
  4. Dasher – Fircyk
  5. Cupid – Amorek
  6. Dancer – Tancerz
  7. Prancer – Pyszałek
  8. Vixen – Złośnik
  9. Donner – Profesorek
W Polsce (tak jak w większości krajów Europy) Dzień Świętego Mikołaja obchodzony jest 6 grudnia, w dzień śmierci biskupa Mikołaja z Miry. Dzieci, które były grzeczne przez cały rok, szukają w wyczyszczonych bucikach, pod poduszkami lub w specjalnych skarpetach prezentów, którymi zazwyczaj są słodycze. Jednaże współcześnie Święty Mikołaj utożsamiany jest z Bożym Narodzeniem i świątecznymi prezentami.

 

Święty Mikołaj, biskup Miry. Fot. www.

Święty Mikołaj Biskup
Fot. www.bpmikolaj.pl
Imię Mikołaj pochodzi od greckich słów nike – zwycięstwo i laos – lud i znaczy: zwycięski lud. Biskup Miry (starożytne miasto Licji, tereny dzisiejszej Turcji) to pierwowzór Świętego Mikołaja. Urodził się ok. 270 r. w Patras w Grecji w zamożnej rodzinie. Był jedynym, długo wyczekiwanym i wymodlonym dzieckiem. Od samego dzieciństwa odznaczał się prawdziwą pobożnością. Nie umiał przechodzić obojętnie obok ludzkiej biedy i nieszczęścia. Po śmierci rodziców chętnie dzielił się odziedziczonym po nich majątkiem z innymi. Mikołaj, dzięki pomocy stryja, został kapłanem. Kiedy przebywał z pielgrzymką w Ziemi Świętej, w Mirze (obecnie Derme) zmarł biskup. Uradzono, że jego następcą zostanie ten, kto nazajutrz wejdzie jako pierwszy do świątyni. Tymczasem Mikołaj po powrocie z pielgrzymki spędził noc na modlitwie przed kościołem, dziękując Bogu za szczęśliwy powrót. Do świątyni wszedł jako pierwszy. Wybrany w ten sposób na biskupa miasta Miry, które było wtedy stolicą Licji w Azji Mniejszej, słynął z wielkiej troski o swoich wiernych. Gdy cesarz Konstantyn skazał trzech mężczyzn z Miry na karę śmierci za jakieś drobne wykroczenie, sam udał się do Konstantynopola i uprosił dla nich ułaskawienie. Nie brakuje legend o szlachetnych czynach biskupa Mikołaja. Jedna z nich głosi, iż za jego wstawiennictwem wypuszczono z niewoli trzech oficerów niesprawiedliwie więzionych. Inna legenda mówi o trzech młodych chłopcach, którym ocalił życie od wyroku śmierci. Wybawił także kilku żeglarzy z katastrofy morskiej. Znana jest również opowieść o tym, że pewien nędzarz sprzedał swoje trzy córki do domu publicznego. W nocy Mikołaj przez komin wrzucił worki z pieniędzmi, by je wykupić. Sakiewki wpadły do pończoch i butów, które suszyły się przy kominku. Stąd też zrodził się zwyczaj wieszania skarpet na prezenty przy kominkach w okresie Bożego Narodzenia. Tam, gdzie kominków nie używano, Mikołaj po cichutku wsuwa prezenty pod poduszkę śpiącego dziecka. Biskup Mikołaj zmarł w połowie IV wieku. W czasach gdy Arabowie opanowali miasto, włoskim kupcom udało się wykraść relikwie zmarłego biskupa i przewieźć do Barii we Włoszech.
Zjazd Mikołajów, fot. CEPR Szymbark

 

Kościół katolicki, 6 grudnia wspomina św. Mikołaja, biskupa z Miry. Jest on czczony jako patron rybaków, marynarzy, dzieci, panien i więźniów.

 

W Kościele prawosławnym Mikołaj to najbardziej czczony spośród wszystkich świętych. Patronuje Grecji, Albanii i Rosji.

 

Mikołaj w czerwonym płaszczu i czapce został spopularyzowany w 1930 r. przez koncern Coca-Cola poprzez reklamę autorstwa amerykańskiego artysty Freda Mizena, utrwalony rok później przez Huddona Sundbloma.

 

W Pomorskiem prezentami w Boże Narodzenie obdarowuje Gwiazdor. Postać ta jest wypierana przez popularniejszego Świętego Mikołaja. Nazwa Gwiazdor pochodzi od gwiazdy, którą kolędnik oświetlał sobie drogę, przemierzając miasta i wsie, by obdarować grzeczne dzieci prezentami, a łobuzów ukarać rózgami. Gdy nie znały pacierza, nie mogły liczyć na żaden podarunek.

 

Mikołaj, fot. www.mdk.czluchow.pl

Mikołaj
Fot. www.mdk.czluchow.pl

 

Święty Mikołaj w Polsce
Kaszuby, Kujawy, Wielkopolska, Zachodniopomorskie
Prezenty na Boże Narodzenie przynosi Gwiazdor, a 6 grudnia – Mikołaj.
Małopolska
Aniołek zostawia prezenty pod choinką, Mikołaj – w nocy z 5 na 6 grudnia.
Górny Śląsk
Dzieciątko utożsamiane z Jezusem Chrystusem przynosi prezenty na Boże Narodzenie, a Mikołaj – 6 grudnia.

 

 

 

 

 

 

Święty Mikołaj na świecie
W Holandii występuje jako Sinterklaas, w każdą ostatnią sobotę listopada przypływa statkiem do miasta, a następnie na białym koniu paraduje po mieście, m.in. odwiedza parę książęcą. Pyta napotkanych o to, czy byli grzeczni tego roku? Wszyscy szukają prezentów, ukrytych w najdziwniejszych miejscach, 5 grudnia.
Włosi mają również swój odpowiednik św. Mikołaja – jest nim La Befana. To złośliwa wróżka, o odrażającym wyglądzie czarownicy, latająca na miotle, która obdarowuje dzieci upominkami z nocy 5 na 6 stycznia w Święto Trzech Króli. Niegrzeczne dzieci boją się Befany, gdyż im zamiast podarunków może zostawić w skarpecie świątecznej popiół, czosnek lub cebulę. Grzeczne dzieci dostają prezenty. Zanim jednak pójdą spać, aby mieć względy u wróżki, przygotowują dla niej na stole kieliszek wina i cytrusy. Według legendy, o narodzinach Jezusa, Befana dowiedziała się od Trzech Króli, zabłądziła po drodze i nie zdążyła powitać Dzieciątka. Dlatego po dziś dzień lata na miotle i podrzuca prezenty przez komin do każdego domu, w którym jest dziecko, z nadzieją, że to właśnie tam może być malutki Jezus.
Podobnie jak we Włoszech, tradycja wygląda w Hiszpanii. Dzieci na prezenty czekają do 6 stycznia. Upominki wręczają im Los Reyes Magos: Kacper, Melchior i Baltazar, czyli Trzej Królowie. Wieczorem przygotowuje się dla nich trzy kieliszki sherry oraz marchewkę, by nakarmić wielbłądy, którymi przybędą.
Dziadek Mróz – Дед Мороз (Морозко) to rosyjski odpowiednik św. Mikołaja. Towarzyszy mu Śnieżynka – Снегурочка. W noc sylwestrową, kiedy wszystkie grzeczne dzieci już śpią, Dziadek Mróz ze Śnieżynką obdarowują je prezentami.
Frau Berta to niemiecka postać na wzór św. Mikołaja. Tradycją przypomina włoską Befanę. Wygląda odrażająco, ma wielkie stopy i ogromny nos. Ukradkiem zakrada się do dziecięcych pokoi i pozwala im zasnąć. Dla niegrzecznych dzieci jest postrachem. Najczęściej prezenty układa na parapetach lub schodach albo wkłada je do specjalnych skarpet lub pod poduszkę. Do domów grzecznych dzieci dostaje się przez komin.
Julemanden to duński Święty Mikołaj. Towarzyszą mu elfy, całą świtą porusza się saniami zaprzężonymi w renifery. Dzieci przygotowują mleko i pudding dla elfów. Rano największą radość sprawia im widok pozostawionych okruchów.
Święty Mikołaj odwiedza belgijskie domy dwa razy. Pierwszy raz 4 grudnia, sprawdza wówczas zachowanie dzieci, a 6 grudnia przybywa z prezentami w zamian za dobre sprawunki lub z rózgami za złe zachowanie. Upominki Mikołaj umieszcza w butach. Dzieci przygotowują marchewkę i sianko dla głodnych osiołków.
Santa Clause lub Father Christmas – tak nazywany jest Święty Mikołaj w krajach anglojęzycznych. Obdarowuje prezentami dzieci w wigilię Bożego Narodzenia. Wcześniej jednak dzieci piszą listy do świętego, aby podzielić się z nim swoimi życzeniami i pragnieniami. Listy wrzucane są do kominka, aby z pomocą dymu mogły dolecieć do samego nieba. Do kominków i łóżek przyczepia się ozdobne skarpety, by Święty Mikołaj mógł wkładać do nich prezenty. Niegrzeczne dzieci zamiast prezentów dostają rózgi.
Dame Abonde to z kolei francuski, żeński odpowiednik Świętego Mikołaja. Jest to postać dobrej wróżki, która odwiedza grzeczne dzieci w czasie snu i rozdaje im prezenty w sylwestrową noc. Upominki przynosi także Père Noël. Prezenty dzieciom pomaga dostarczyć Mikołajowi jego przyjaciel – Pre Fouettard, on doskonale wie, jak zachowywało się dziecko przez ostatni rok i na jaki prezent zasługuje.

 

Opr. BMG