O nowym portalu oraz samobójstwach wśród nastolatków opowiada zastępca dyrektora ds. lecznictwa Wojewódzkiego Szpitala Psychiatrycznego im. prof. Bilikiewicza w Gdańsku dr Jędrzej Nowaczyk.

Jakie jest zainteresowanie stroną?

– Choć minęło dopiero kilka tygodni, to widzimy, że taka forma komunikacji zwłaszcza z młodymi ludźmi jest bardzo potrzebna. Jak na razie najczęściej pisze młodzież w wieku 14-18 lat. Obserwujemy, że coraz częściej młodzi ludzie zdają sobie sprawę ze swoich problemów i sami szukają pomocy w ich rozwiązaniu.

Z jakimi problemami zgłaszają się nastolatki?

– Najczęściej chodzi o niezidentyfikowane lęki, poczucie samotności, nieumiejętność tworzenia relacji i brak akceptacji swojego wyglądu. Ale niepokoi jeszcze inna rzecz.

Co ma pan na myśli?

– To, że podczas rozmowy na czacie młodzi ludzie przyznają, że do tej pory nie szukali pomocy, bo nie znaleźli zrozumienia i wsparcia u rodziców oraz że opiekunowie bagatelizowali ich problem. Co więcej, często podkreślali, że rodzice wcześniej nie wyrażali zgody na podjęcie przez nich terapii. To sygnał, że trzeba edukować rodziców. Przypominam, że platforma składa się z trzech kafelków: dla siebie, dla kogoś oraz pilnie potrzebuję pomocy.

No właśnie, chodzi o to, żeby osoba potrzebująca pomocy w porę ją otrzymała

– Po to powstała nasza platforma. Tym bardziej, jeśli dziecko samo zgłasza problem, to rodzic powinien być czujny. Może korzystać z materiałów na stronie, żeby zorientować się np. jak rozpoznać objawy depresji, może porozmawiać na czacie ze specjalistą. To bardzo ważne, żeby wesprzeć swoje dziecko jak najszybciej. Dlatego zachęcam rodziców, dzieci i nauczycieli do korzystania ze strony pomorskiedlaciebie.pl.

Według opublikowanych danych fundacji GrowSpace na Pomorzu odnotowuje się najwięcej samobójstw. Czy naprawdę jest tak źle?

– To bardzo uproszczony wniosek, bo rzeczywistość wygląda inaczej. Najpierw trzeba wyjaśnić, jak należy odczytać te dane. Faktyczne liczby to jedno, a dane o których mówimy, to inna sprawa.

To znaczy?

– Według danych opublikowanych przez fundację GrowSpace największą liczbę samobójstw odnotowano w województwie mazowieckim – 28 takich zdarzeń w porównaniu z 16 zdarzeniami z naszego regionu. Podobne dane jak te dotyczące Pomorza mają województwa: śląskie, lubelskie i warmińsko-mazurskie. Warto wyjaśnić, że dane przedstawione przez fundację z niewiadomych mi przyczyn wydzielają z województwa mazowieckiego zdarzenia, do których doszło w aglomeracji warszawskiej – 19 zdarzeń (chociaż jest to i tak większa liczba niż w całym województwie pomorskim). Niestety takie przedstawienie danych negatywnie wpływa na ocenę województwa pomorskiego w tym zakresie.

Dlaczego zatem przedstawia się dane, z których wynika, że nasz region przoduje jeśli chodzi o skuteczne próby samobójcze?

– Jeśli bierze się pod uwagę liczbę prób samobójczych w 2022 r. wśród dzieci i młodzieży, to rzeczywiście w województwie pomorskim zarejestrowano najwięcej takich zdarzeń. Jednak, analizując wyniki z innych regionów, wydaje się, że najprawdopodobniej popełniono błąd metodologiczny w zakresie zgłaszania takich incydentów.

Chodzi o różne podejście rejestrujących takie zdarzenia funkcjonariuszy policji w różnych częściach Polski?

– Przemawiają za tym bardzo znaczące różnice w liczbie raportowanych zdarzeń pomiędzy regionami. Tę hipotezę potwierdza też duża dysproporcja w liczbie samobójstw w odniesieniu do liczby rejestrowanych prób samobójczych w poszczególnych regionach.

Proszę podać przykład

– Są duże różnice pomiędzy województwami pomorskim i śląskim (gdzie odnotowano odpowiednio 16 samobójstw przy 417 próbach samobójczych i 13 samobójstw przy 301 próbach samobójczych), a województwami mazowieckim i lubuskim (gdzie odnotowano odpowiednio 28 samobójstw przy 154 próbach samobójczych i 7 samobójstw przy 33 próbach samobójczych). Bardziej szczegółowo opisywał to dr Mariusz Kaszubowski, dyrektor naszej placówki, w odrębnym opracowaniu.

Jakie zachowanie powinniśmy zatem traktować jako próbę samobójczą?

– Według definicji WHO z 2014 r. „próba samobójcza to każde zachowanie samobójcze niezakończone zgonem, które odnosi się do zamierzonych samouszkodzeń, poprzez celowe zatrucie, zranienie czy okaleczenie ciała. Samouszkodzenia te mogą się wiązać lub nie z tragicznym zamiarem bądź następstwem w postaci zgonu”. Oznacza to, że aby zakwalifikować dane zdarzenie jako próbę samobójczą, musi dojść do powstania zamierzonego samouszkodzenia w określony w definicji sposób.

Rozumiem, że jako próbę samobójczą kwalifikowane są inne zdarzenia?

– Doświadczenia z izby przyjęć naszego szpitala wskazują, że często dochodzi do transportu pacjentów przez zespół ratownictwa medycznego w towarzystwie lub po interwencji policji z informacją o próbie samobójczej w sytuacjach, kiedy faktycznie do niej nie doszło. Interwencja była podejmowana na skutek deklaracji pacjenta, o chęci podjęcia takiej próby np. w komunikatorach społecznościowych lub po informacji od osób z najbliższego otoczenia pacjenta.

W takim razie kto i jak powinien próbować temu zaradzić?

– Problem wzrostu podejmowanych prób samobójczych przez dzieci i młodzież jest bardzo złożony. Podstawowym środowiskiem, które powinno zapewnić dziecku odpowiednią higienę psychiczną jest rodzina. Dlatego wszystkie działania ze strony szkoły, ośrodków opieki społecznej oraz sądów rodzinnych powinny być skierowane na udzielanie wsparcia rodzinie. Dotyczy to w szczególny sposób wsparcia w sytuacjach kryzysowych (CIK).

A co ze szkołą?

– Każdy nauczyciel powinien być gotowy do niesienia pomocy i zapewnienia bezpieczeństwa podopiecznym. Powinien starać się wyszukiwać dzieci w sytuacjach kryzysowych, próbować analizować ich potrzeby i zagrożenia oraz podejmować wstępne interwencje samodzielnie lub kierując do osób udzielających bardziej kwalifikowanej pomocy (pedagodzy, psycholodzy szkolni, poradnie psychologiczno-pedagogiczne).

Kiedy do specjalisty? Do psychoterapeuty?

– Następnym etapem przy niepowodzeniach wcześniej udzielanej pomocy powinno być skierowanie dziecka do poradni psychologiczno-psychoterapeutycznej lub fundacji zajmujących się pomocą psycho- i socjoterapeutyczną dla dzieci i młodzieży. Poradnie zobowiązane są do skoordynowanego współdziałania ze środowiskiem rodzinnym i szkolnym oraz z drugim i trzecim poziomem lecznictwa psychiatrycznego dla dzieci i młodzieży.

Czyli pobyt dzieci w szpitalu to ostateczność?

– Tak, hospitalizacja w oddziałach stacjonarnych psychiatrycznych powinna być jak najkrótsza, związana z zapewnieniem doraźnej pomocy oraz z postawieniem diagnozy medycznej. Zawsze w pierwszej kolejności należy rozważać możliwość uzyskania pomocy w trybie ambulatoryjnym (poradnie zdrowia psychicznego, oddziały dzienne). Opisana wyżej struktura udzielania świadczeń dla dzieci i młodzieży uwzględniania jest w centrach zdrowia psychicznego.

A co z osobami, które do szpitala zgłaszają się po to, aby uzyskać pomoc, a nie chcą się okaleczyć?

– W przypadku takich osób, każdorazowo oceniany jest ich stan psychiczny i somatyczny oraz dane z wywiadu obiektywnego i uzyskanego bezpośrednio od pacjenta. Oceny tej dokonuje lekarz dyżurny z izby przyjęć i po weryfikacji danych podejmuje decyzję o ewentualnym przyjęciu do szpitala lub udziela pacjentowi porady ambulatoryjnej. Udziela jednocześnie wskazówek co do dalszego postępowania i wskazuje miejsca, w których pacjent może znaleźć pomoc w trybie ambulatoryjnym.

Czy jest jakieś rozwiązanie tego problemu?

– Dzięki powstałemu w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Pomorskiego projektowi Lepsza przyszłość na terenie całego województwa pomorskiego możliwe jest przeciwdziałanie zaburzeniom psychicznym dzieci i młodzieży. Projekt ten kierowany jest też do ich rodzin, które ze względu na długotrwałą izolację wywołaną pandemią, zostały pozbawione właściwych warunków do prawidłowego rozwoju społecznego i psychicznego oraz wymagają wsparcia w szeroko rozumianym obszarze zdrowia psychicznego.

Dziękuję za rozmowę.

A już 27 kwietnia 2023 r. w godz. 10.30-13.00 w sali Niebo polskie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego odbędzie się specjalna Konferencja Lepsza przyszłość. Przeciwdziałanie zaburzeniom psychicznym dzieci i młodzieży oraz warsztaty.