Podczas inauguracji obchodów jubileuszu będzie można posłuchać „Stabat Mater” Josepha Haydna na sopran, alt, tenor, bas, chór mieszany oraz orkiestrę. Utwór napisany w 1767 r. jest dziełem wybitnym. Pierwsze wykonanie zrobiło duże wrażenie na słuchaczach i doczekało się wielu pochwał recenzentów, którzy określali je jako „kwiat w centralnej Europie”.

 

Powstanie i prapremiera

Odkąd w 1766 r. Joseph Haydn został głównym kapelmistrzem na dworze Esterhazych, oprócz pracy nad dziełami kameralnymi i operowymi, znacznie więcej czasu zaczął poświęcać muzyce sakralnej. Pierwszym religijnym dziełem na większą skalę było właśnie „Stabat Mater” ukończone w 1767. Rękopis dzieła zaginął, ale o dacie powstania wiemy z listu z 1768 r., w którym Haydn pisał do księcia Esterhazego, że w ubiegłym roku przełożył ten „wpaniały hymn Stabat Mater na język muzyczny najlepiej, jak tylko potrafił”. Premiera utworu odbyła się w kaplicy na dworze w Eisenstadt 17 kwietnia 1767 r. w ramach tradycyjnych koncertów wielkopiątkowych, które odbywały się tam każdego roku. Wykonanie to poprowadził sam kompozytor, dyrygując od klawesynu.

 

Publiczne wykonanie utworu

Pierwsze udokumentowane publiczne wykonanie odbyło się w wiedeńskim kościele pijarów na Josefstadt. Wykonaniem, mając do dyspozycji ponad 60 muzyków, dyrygował znów sam kompozytor. To był pierwszy duży sakralny utwór Haydna. I choć wcześniej napisał ponad 40 symfonii i mnóstwo mniejszych dzieł instrumentalnych, „Stabat Mater” od razu przyniosło powszechne uznanie dla jego muzyki sakralnej. Entuzjastyczne przyjęcie i pochwały krytyków sprawiły, że nowe dzieło Haydna zyskiwało popularność także poza Austrią i przyniosły liczne wykonania. Tekst „Stabat Mater” stanowi łacińska sekwencja liturgiczna powstała w XIII w., składająca się z 10 sześciowersowych strof. Jej twórcą jest najprawdopodobniej Jacopone da Todi, włoski poeta, mistyk franciszkański.

 

Trochę historii

Po soborze trydenckim sekwencja Stabat Mater” została wyłączona z liturgii, lecz dozwolone jej wykorzystanie poza mszą świętą. W 1727r.  z powrotem pojawiła się w księgach mszalnych, kiedy papież Benedykt XIII ustanowił święto 7 boleści Maryi ustalone, na piątek przed Niedzielą Palmową (obecnie w kalendarzu liturgicznym pozostało tylko święto Najświętszej Maryi Panny Bolesnej, obchodzone 15 września).

 

Kompozycja utworu

Utwór został napisany na czworo solistów (sopran, alt, tenor, bas), chór 4-głosowy, dwa oboje/rożki angielskie, instrumenty smyczkowe i basso continuo – co stanowiło instrumentarium dość obszerne. Istniały co prawda inne opracowania na dwa chóry czy z dodatkowymi instrumentami dętymi, jednak zawsze pełniły one funkcję akompaniamentu dla skrzypiec, altówki i kilku głosów solowych, jak w słynnym „Stabat Mater” G.B. Pergolesiego napisanego na dwóch solistów. Haydn nie zamierzał naśladować Pergolesiego w kształcie partytury, ale wyraźnie zauważalne są pewne podobieństwa w charakterze i formie muzycznej. W odniesieniu do dość licznej obsady, Haydn w katalogu z 1805 r. zaklasyfikował swoje „Stabat Mater” jako oratorium. Utwór trwa ok. 60 minut, został podzielony na 14 części. W ekspresyjnych ariach, duetach, częściach chóralnych artysta używa wielu różnych form muzycznych. Wszystkie części utworu łączy niesamowicie optymistyczny wydźwięk, który ma podkreślać doniosły sens ofiary krzyżowej Chrystusa. Ostateczny wyraz nastawienia kompozytora pokazuje finałowa, majestatyczna, niemal ekstatyczna fuga „Paradisi gloria”, która stanowi ukoronowanie dzieła.

 

 

Joseph Haydn, „Stabat Mater”

  • 16 lutego 2018 r., piątek, godz. 20
  • archikatedra oliwska
  • ul. Biskupa Edwarda Nowickiego 3
  • Gdańsk-Oliwa
  • bilety: 40 i 30 zł

 

Wykonawcy:

  • Laura Mitchell (USA) – sopran
  • Ewa Marciniec – alt
  • Jorge Navarro Colorado (Hiszpania) – tenor –
  • Jarosław Bręk – bas
  • Polski Chór Kameralny
  • Orkiestra Kameralna Filharmonii Pomorskiej Capella Bydgostiensis
  • Jan Łukaszewski – dyrygent