Gęsi pieczone, półgęski wędzone i okrasy, a do tego Tęgie Chłopy. Święto pomorskiej gęsiny w Swołowie

 

Dawniej na Pomorzu oraz w wielu regionach Polski przed dniem Świętego Marcina należało zakończyć wszystkie prace polowe. Po Świętym Marcinie nie można było niepokoić ziemi. Po raz ostatni przed zimą wypuszczano bydło na pastwisko. Nadchodził czas późnojesiennych prac domowych: skubania pierza, przędzenia lnu, naprawiania drobnego sprzętu gospodarczego. Czas wspólnej pracy w zaciszu domowym, połączonej ze śpiewem, żartami, a nierzadko obfitym poczęstunkiem. Święty Marcin w sposób szczególny opiekował się osobami nadużywającymi jedzenia, ale nakazywał również szczodrze dzielić się jadłem i napitkiem. To właśnie w okolicy 11 listopada dawniej biło się i spożywało gęsi na Pomorzu.

Podążając śladami tej tradycji Muzeum Kultury Ludowej Pomorza w Swołowie zaprasza do wspólnego jesiennego biesiadowania – smakowania potraw z gęsiny, ale nie tylko… Zaglądając do muzeum usłyszeć będzie można śmiech przędących i skubiących pierze kobiet, poczuć zapach adwentowych pierników, podpatrzeć przy pracy tkaczkę i kowala. Wszystko to przy dźwiękach tradycyjnej muzyki z Kielecczyzny – rodzimego regionu wielu powojennych mieszkańców Swołowa.

 

*  *  *

 

Widowisko „Prządki”

• pokaz przędzenia na kołowrotkach i wrzecionach
• 11 listopada 2017 r., sobota, godz. 12.00-15.00

Podążając śladem dawnych wiejskich tradycji widzowie przeniesieni zostaną do lat 40-50. XX w., kiedy na Pomorzu istniał jeszcze zwyczaj jesiennych spotkań kobiet zasiadających wspólnie przy kołowrotkach. Przy jednoczącym miarowym stukocie jeszcze po 1945 r. zasiadały w jednej kuchni Niemki, Polki i Ukrainki. Mieszały się opowieści z różnorodnych regionów, przeplatały się pieśni pochodzące z odrębnych tradycji, łączyły wspólne plotki oraz losy dawnych i nowych mieszkańców Pomorza. Wsłuchując się w warkot furkoczących szpuli i kręcących się wrzecion przywoływany zostanie obraz pamiętany jeszcze przez wiele, nie tylko starszych, osób.

Rekonstrukcja zwyczaju prządek odbędzie się z udziałem uczestniczek programu „Dwa światy – jedna nić” dofinansowanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, przywracającego dawne umiejętności przędzalnictwa wiejskiego.

 

Widowisko „Darcie pierza”

• 12 listopada 2017 r., niedziela, godz. 12.00-15.00

Wyskubki, wydzirki, pierzajki, szkubki, federball… ile regionów tyle nazw. Zwyczaj darcia pierza, w celu zebrania miękkiego puchu przeznaczonego na poduchy i pierzyny, znany był zarówno na ziemiach polskich, jak niemieckich. Obok prządek był to jeden z najbardziej wyczekiwanych przez kobiety jesiennych i zimowych zwyczajów. Przy miskach pełnych gęsich, kaczych czy innych piór zasiadało w jednej kuchni kilka do kilkunastu kobiet, by wspólnie po kolei u każdej z zebranych gospodyń przygotować puch na nową pierzynę. Do dziś wielu jeszcze pamięta, jak do pilnie pracujących kobiet zakradał się mężczyzna trzymający w garści wróbla czy innego drobnego ptaka, wypuszczając go prosto w przygotowane pieczołowicie pierze…

W widowisku uczestniczyć będą wolontariuszki z I Liceum Ogólnokształcącego im. Bolesława Krzywoustego w Słupsku.

 

Kołowrót

Pokazom przędzenia oraz darcia pierza towarzyszyć będzie formacja śpiewacza Kołowrót (śpiew: Ksenia Gwardiak i Magdalena Lesiecka). Kołowrót to brzmienie dwóch kobiecych głosów będące echem dawnych wiejskich tradycji śpiewaczych – podejmowanych przez kolejne pokolenia. To brzmienie pieśni śpiewanych przed stu laty w różnych zakątkach Polski i Białorusi. Pieśni z wiejskich zagród, polnych dróg i pastwisk. Pieśni wplecionych w rytm codziennej pracy i rytm obrzędowości, nierozerwalnie związanych z porami roku i cyklem ludzkiego życia. Pieśni, którymi warto się dzielić, bo mimo upływu czasu, rozbrzmiewają w nich niezmiennie te same pragnienia, myśli i potrzeby. Ballady i krótkie przyśpiewki, kołysanki i zawołania – o szczęśliwej i nieszczęśliwej miłości, o jej utracie i odnalezieniu, o narodzinach i śmierci.

 

Widowisko „Darcie pierza”. Fot. ze zbiorów Muzeum Kultury Ludowej Pomorza w Swołowie

 

Targ produktów wiejskich

Na targu zaopatrzyć się będzie można w swojskie wędliny z gęsi, z wolnego wybiegu (półgęski, okrasy, pasztety, smalce), jak również świeże wiejskie jajka, masło i sery. Koła gospodyń wiejskich prześcigać się będą w różnorodnych daniach z gęsiną – zapachem i smakiem kusić będą pierogi, pyzy, zupy, gęś pieczona, duszona, nadziewana…

Oprócz mięsnych specjałów na straganach znajdą się ekologiczne przetwory. Różnego rodzaju uzdrawiające syropy, nalewki, miód, oleje tłoczone na zimno, czyli wszystko co wzmacnia i przygotowuje do walki z jesiennymi przeziębieniami.

 

Kiermasz rękodzieła

To miejsce, gdzie odnaleźć będzie można niezwykłe przedmioty i spotkać galerię niezwykłych osobowości. Ludzi, którzy te przedmioty tworzą: rzemieślników, pasjonatów i miłośników sztuki. Osób, które swoimi zamiłowaniami do rękodzieła i różnorodnych  technik zdobniczych – od ceramiki poprzez rzeźbę, malarstwo, krawiectwo, dziewiarstwo, zabawkarstwo aż do wielu współczesnych technik, takich jak decoupage, scrapbooking, artystyczne jubilerstwo czy wielu innych nie mieszczących się w ramach sztampowych określeń – chcą się po prostu podzielić.

 

Tęgie Chłopy

Kapela Tęgie Chłopy kontynuuje tradycje muzyki tanecznej Kielecczyzny w jej autentycznej i niestylizowanej formie. Repertuarem i instrumentarium nawiązuje do najlepszych wzorów – ludowych kapel ogrywających dawniej wesela i wiejskie zabawy w okolicach Łagowa i Opatowa, m.in. kapeli braci Witkowskich z Orłowin, Krakowiaków ze Zbelutki, Antoniego Witkowskiego z Cisowa i wielu innych.

Chłopy grają przede wszystkim kieleckie, trójmiarowe, śpiewne melodie typowe dla wschodniej Kielecczyzny, zwane także „światówkami” lub „śpiwami”. I chcą grać do tańca tak, żeby „sufit się podnosił” – jak to się ponoć zdarzało na zabawach ogrywanych przez słynną kapelę braci Witkowskich. W podnoszeniu sufitu wydatnie pomaga obecność mocnej sekcji dętej: trąbki, klarnetu i tuby.

 

Kapela Tęgie Chłopy. Materiał prasowy organizatora

 

„Na św. Marcina najlepsza pomorska gęsina”
Jubileuszowe X Święto Gęsiny

• 11-12 listopada 2017 r., sobota-niedziela, godz. 10.00-16.00
• Muzeum Kultury Ludowej Pomorza w Swołowie
• Oddział Etnografii Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku
• Swołowo 8
• wstęp: 8 zł

 

W programie m.in.:

• zabawy i warsztaty dla dzieci
• widowiska: „Prządki” i „Darcie pierza”
• pokazy gotowania oraz pracy tkaczki i kowala
• kiermasz rękodzieła
• targ produktów wiejskich
• potańcówka na dechach
• koncert zespołów: Kołowrót i Tęgie Chłopy