Scenograf, rysownik, niezwykły człowiek. Wystawy i strona internetowa w 100. rocznicę urodzin Mariana Kołodzieja

Obchody rozpocznie wystawa „Marianowi Kołodziejowi w setną rocznicę urodzin” w oliwskim Pałacu Opatów, Oddziale Sztuki Nowoczesnej Muzeum Narodowego w Gdańsku, którą można oglądać od 17 lipca 2021 r. Do końca roku, do urodzin artysty, przewidziano jeszcze kilka wydarzeń i inaugurację strony internetowej poświęconej twórcy.

Wystawy

Ekspozycja w wielkim skrócie pokazuje twórczość i życie artysty. W 1950 r. artysta przyjechał do Gdańska i zaczął pracować w Teatrze Wybrzeże. Wcześniejsze jego życie jest mniej znane. Na wystawie znalazły się archiwalne zdjęcia rodzinne – rodzice i rodzeństwo Mariana Kołodzieja, widoki z Raszkowa – miasteczka w którym się urodził, szkoła, koledzy i nauczyciele z Ostrowa Wielkopolskiego, w którym dorastał. Następna sekwencja to przeżycia wojenne, znane z wystawy „Klisze pamięci”. W Gdańsku Kołodziej zostawił rysunki z tego cyklu, które można zobaczyć na wystawie. Uzupełnia je film „Labirynty. ŚWIADECTWO Mariana Kołodzieja” zrealizowany w 2010 r. przez Rona i Jasona Schmidtów. Bardzo interesującym, zupełnie nieznanym okresem są studia w krakowskiej ASP. Zostały po nich karykatury kolegów i profesorów rysowane przez M. Kołodzieja.

Kolejna część wystawy to praca w teatrze – projekty dekoracji do sztuk dramatycznych i operowych, makiety teatralne, kostiumy z Teatru Wybrzeże i Teatru Ateneum w Warszawie oraz elementy dekoracji z ostatniego spektaklu zrealizowanego przez Kołodzieja w Teatrze Wybrzeże – z „Tragedii o bogaczu i Łazarzu” Anonima Gdańskiego. Jego projekty scenograficzne, wykonane z wielką artystyczną starannością, projekty kostiumów, rysowane zmysłową kreską, bogate i niezwykle pomysłowe, wykonane przez mistrzów pracowni krawieckich kostiumy teatralne, fragmenty dekoracji − wszystko to nadal zachwyca swoją barwnością i różnorodnością.

Wernisaż zaplanowano na 16 lipca 2021 r. o godzinie 16.00 – ze względu na przepisy epidemiczne, wernisaż jest wydarzeniem zamkniętym. Wystawę można oglądać od 17 lipca do 31 grudnia 2021 r. w Pałacu Opatów − miejscu, z którym był przez wiele lat związany, w którym prezentował w 1990 r. swoją autobiograficzną wystawę „Kołodziej w skali 1:20”. W grudniu 2021 r. wystawę poświęconą artyście pokaże gdański Teatr Wybrzeże, z którym Marian Kołodziej związał swoje życie zawodowe.

Inauguracja strony internetowej

Jednym z planowanych wydarzeń jest powstanie  strony – wirtualnej galerii rysunków satyrycznych Mariana Kołodzieja, którą przygotowuje Nadbałtyckie Centrum Kultury w Gdańsku. Domena zawiera wybór rysunków satyrycznych prezentowanych w NCK na dwóch wystawach: „Kto jest kim w teatrze Mariana Kołodzieja” (18 maja–4 czerwca 1997) i „A to Polska właśnie…” (22–25 czerwca 2004). Znajdą się na niej podobizny zarówno zamieszczone w wydanym w 2005 r. albumie „Pod kreską. Mariana Kołodzieja portret własny”, jak i część niepublikowanych. Reprodukcje uzupełnią zdjęcia z finisażu wystawy (1997) oraz aranżacji (2004) i promocji albumu. Nie zabraknie też autobiografii Mariana Kołodzieja. Całość podzielono na rozdziały: Autoportrety i portrety, Ludzie teatru i muzyki, Ludzie pióra i mediów, Ludzie kultury i humanistyki, Plastycy, Politycy, Społecznicy, Sportowcy, Na zakończenie… Strona ma być aktywna w październiku-listopadzie 2021 r.

Marian Kołodziej

Artysta urodził się 6 grudnia 1921 r. w Raszkowie (Wielkopolska). Ukończył Gimnazjum im. Józefa Piłsudskiego w Ostrowie Wielkopolskim. Działał w teatrze amatorskim, w którym przygotowywał oprawę plastyczną szkolnych spektakli teatralnych, współpracował też przy wydawanej w gimnazjum od 1925 roku gazetce „Promień” – czuwał nad jej szatą graficzną i rysował do niej karykatury nauczycieli i kolegów. Wiosną 1940 r. w Krakowie wraz z kolegami został aresztowany przez Niemców podczas próby przedostania się do polskiego wojska na Zachodzie. Przewieziono ich 14 czerwca 1940 r. pierwszym transportem z Tarnowa, w grupie 728 mężczyzn, do powstającego KL Auschwitz. Kołodziej miał numer 432, a jego przyjaciel Marian Kajdasz − 179 (zmarł w obozie w listopadzie 1942 r., Kołodziej upamiętnił jego śmierć rysunkami z cyklu „Klisze pamięci” do wstrząsającej wystawy poświęconej wspomnieniom z Auschwitz). W obozie dla ruchu oporu przerysowywał plany fabryk, w których pracował, za co został aresztowany i osadzony w więzieniu w Opolu. Skazany na śmierć w czerwcu 1944 r., został przewieziony do Auschwitz, gdzie miano wykonać wyrok. Dzięki pomocy Tomasza Szymańskiego, jednego ze współwięźniów, dostał się do pierwszego transportu podczas ewakuacji obozu. Przez Buchenwald, Sachsenhausen, Gross-Rosen dotarł do obozu Mauthausen-Ebensee, który 5 maja 1945 r. wyzwolili Amerykanie.

Po wojnie Kołodziej dostał się do Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, początkowo jako wolny słuchacz. Należał do grupy studentów znakomitego scenografa Karola Frycza. Latem 1950 r. zaczął współpracę z Teatrem Wybrzeże, zamieszkał najpierw w Gdyni (teatr miał tu pierwszą siedzibę), później przeniósł się do Gdańska. W Trójmieście, w teatrach w Polsce i za granicą zrealizował ponad 200 scenografii teatralnych, pracował przy 30 filmach (projektował kostiumy), przygotował ponad 30 wystaw, projektował i nadzorował wykonanie ołtarzy w związku z pielgrzymkami Jana Pawła II do Polski (Gdańsk-Zaspa 1987 i Sopot 1999). W 1993 doznał udaru mózgu, miał sparaliżowaną prawą część ciała. Podczas żmudnej rehabilitacji zaczął rysować cykl prac „Klisze pamięci”, który pokazał publicznie (przy współpracy Działu Teatralnego MNG) w marcu 1995 r. w prezbiterium kościoła Świętej Trójcy w Gdańsku. W 1997 r. wystawę zaprezentowano w Niemczech, w Essen, następnie trafiła do Centrum św. Maksymiliana Kolbego w Harmężach, obok byłego obozu KL Birkenau II, gdzie znajduje się do dziś. W 2005 miasta włoskie Bolzano i Nuova Milanese wykonały kopie na płótnach rysunków Kołodzieja i prezentują je na własnych wystawach. W uznaniu zasług w dziedzinie kultury został uhonorowany wieloma odznaczeniami, m.in. Złotym Medalem Zasłużony Kulturze – Gloria Artis, odznaką Za Zasługi dla Województwa Pomorskiego, a także honorowym obywatelstwem Gdańska.

W sierpniu 2009 r. w Kartuzach została otwarta wystawa prac scenografa, której aranżację wykonano wg jego projektu, we wrześniu tego samego roku w Gdańsku (Zielona Brama) odbyła się wystawa włoskiej wersji „Klisz pamięci”, którą również aranżował Marian Kołodziej. Artysta zmarł w Gdańsku, 13 października 2009. Jego prochy znajdują się w Harmężach, w krypcie na wystawie. W 2010 r. powstał o nim film amerykańskich dokumentalistów Jasona A. Schmidta i Rona Schmidta, pokazywany na festiwalach na całym świecie.