„Gdańsk pamięta” to cykl wydarzeń organizowanych w Europejskim Centrum Solidarności od 10 do 18 grudnia 2022 r. Upamiętniać one będą tragiczne polskie Grudnie: 1970 r., kiedy komunistyczna władza brutalnie stłumiła robotnicze protesty, a także 1981 r., kiedy siłą wprowadziła stan wojenny.
Grudzień to nie tylko czas upamiętnienia polskich tragedii, pamięci niewinnych ofiar przemocy komunistów, ale też symboliczny miesiąc obrony prawa człowieka. Co roku, 10 grudnia przypada Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka, ustanowiony na pamiątkę uchwalenia w 1948 r. Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka.
– Dokument ten był odpowiedzią humanistów na katastrofę dwóch wojen światowych, na zagładę Żydów, na zbrodnie systemów totalitarnych oraz wszelkich imperiów i dyktatur. Autorzy deklaracji byli przekonani, że tylko państwa, które szanują prawa człowieka zapewniają pokój – przypomina Basil Kerski, dyrektor Europejskiego Centrum Solidarności. – Dziś, niestety, Powszechna Deklaracja Praw Człowieka jest podstawą życia tylko części narodów na świecie. Nawet w Europie prawa człowieka są gwałcone. Doświadczamy, jak imperialna Rosja chce zabrać naszym ukraińskim sąsiadom wolność, pozbawić naród suwerenności. Niech w grudniu łączy nas pamięć naszych tragicznych polskich doświadczeń oraz szacunek dla tych, którzy walczyli o prawa człowieka i nadal ich bronią!
Obchody rocznicowe
W ramach obchodów zaplanowano otwarcie wystawy fotograficznej, spacery subiektywne po wystawie stałej ECS ze świadkami historii, rozmowy z internowanymi w grudniu 1981 r., koncert muzyki poważnej, Maraton Pisania Listów Amnesty International oraz spotkanie z autorem książki „Dzień przed”. W Międzynarodowy Dzień Prawa człowieka odbędzie się specjalna konferencja, a działaczom na rzecz praw człowieka z Białorusi i Ukrainy wręczone zostaną Medale Wdzięczności.
W trakcie wydarzeń będzie się można zaopatrzyć w darmową gazetę „Gdańsk Pamięta”, wydaną przez zespół ECS. Na 16 stronach zawarte zostaną ciekawe artykuły, m.in. o stoczniowej Bramie nr 2, grudniowych pochówkach ofiar oraz metodach propagandy i zakłamaniu władzy. Wszystko ilustrowane będzie archiwalnymi zdjęciami i zbiorami z archiwum ECS.
Ponadto, przygotowana zostanie „Wystawa niecodziennych eksponatów”, które na co dzień spoczywają w magazynach zbiorów ECS. Z okazji grudniowych rocznic pięć z nich zostanie zaprezentowanych szerokiej publiczności w ogrodzie zimowym w godzinach otwarcia budynku. Będą to rzeczy pozornie zwyczajne, ale za każdą z nich kryje się fascynująca historia, w tym obraz, dwie makatki z obozów internowania w Gołdapi i Łupkowie, haftowana koszula z obozu w Strzebielinku i kula wyjęta z ciała rannego, użyta przez wojsko podczas tragicznego Grudnia ’70.
.
Szczegółowy program:
10 grudnia 2022 – 31 stycznia 2023 r.
Wystawa fotografii „Ulice stanu wojennego”
- pl. Solidarności
- wstęp – wolny
Na wystawie prezentowane będą fotografie ze stanu wojennego autorstwa m.in. Tadeusza Kłapyty, Janusza Bałandy Rydzewskiego, Krzysztofa Jakubowskiego czy Stanisława Składanowskiego, pochodzące ze zbiorów Europejskiego Centrum Solidarności.
.
10 grudnia 2022 r., sobota
godz. 11.00, 12.30 i 14.00
Spacery po wystawie stałej ECS z internowanymi w stanie wojennym
- wystawa stała ECS
- wstęp – biletowany (cena specjalna 10 zł)
Śladami wspomnień oprowadzą zwiedzających: Bogusław Sonik (11.00), Jan Rulewski (12.30) i Konrad Bieliński (14.00).
godz. 12.00-14.30
Konferencja „Miasto praw człowieka”
- biblioteka ECS (1. piętro)
- wstęp – wolny
W Międzynarodowym Dniu Praw Człowieka spotkają się praktycy, wystąpienia wstępne wygłoszą Anna Siciarek i Anna Strzałkowska. Gościem specjalnym konferencji jest Hans Sakkers – socjolog, futurolog, ekspert ds. wdrażania idei praw człowieka i zrównoważonego rozwoju na poziomie lokalnym, były dyrektor Wydziału Spraw Zagranicznych miasta Utrecht.
godz. 13.00-18.00
Maraton pisania listów Amnesty International
- ogród zimowy ECS
- wstęp – wolny
Maraton pisania listów to największa na świecie akcja na rzecz praw człowieka. W tym roku motywem przewodnim jest prawo do pokojowych zgromadzeń. Wśród adresatów listów są m.in. Aleksandra z Rosji – pozbawiona wolności za sprzeciwianie się rosyjskiej agresji na Ukrainę, Vahid z Iranu – torturowany i uwięziony za udział w pokojowych protestach w 2018 r. oraz przyjaciółki z Zimbabwe, Joanah, Cecillia i Netsai – uprowadzone, pobite, napastowane seksualnie i uwięzione za przewodzenie antyrządowej demonstracji.
godz. 16.00
Uroczystość wręczenia Medali Wdzięczności
- wystawa stała ECS: sala G (1. piętro)
- wstęp – wolny (liczba miejsc ograniczona)
ECS ustanowiło Medal Wdzięczności w 30. rocznicę powstania Solidarności. Laureaci przyczynili się do odbudowy wolnej Polski – to wybitni intelektualiści, dysydenci z bloku wschodniego, politycy, dziennikarze, artyści, ale również setki tych, którzy na wieść o wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego spontanicznie zaczęli organizować komitety poparcia, zbiórki żywności, pomoc sprzętową i finansową dla podziemia, angażując często całe lokalne społeczności. Medalem honorowani są również Ci, którzy w duchu ideałów Solidarności stają w obronie uniwersalnych praw człowieka, angażują się na rzecz promocji idei solidarności jako podstawy europejskiego porządku, działają na rzecz porozumienia między narodami, a ład społeczny i moralny budują na dialogu.
Odznaczeni:
- Andrej Chadanowicz – Białoruś
- Borys Łewyćkyj (pośmiertnie) – Ukraina
- Bohdan Osadczuk (pośmiertnie) – Ukraina
- Josef Zissels – Ukraina
.
11 grudnia 2022 r., niedziela
godz. 11.00-17.00
Rozmowy „Stan wojenny we wspomnieniach internowanych”
- biblioteka ECS (1 piętro)
- wstęp – wolny
O represjach wobec opozycji, codziennym życiu w okrytych niechlubną sławą obozach internowania, jak o ośrodkach odosobnienia mówili internowani, oraz rozmaitych strategiach przetrwania – opowiedzą internowane kobiety i internowani mężczyźni, działający w opozycji demokratycznej oraz historycy.
godz. 13.00-18.00
Maraton pisania listów Amnesty International
- ogród zimowy ECS
- wstęp – wolny
.
13 grudnia 2022 r., wtorek
godz. 12.00
Spotkanie autorskie „Dzień przed. Czym żyliśmy 12 grudnia 1981”
- biblioteka ECS (1 piętro)
- wstęp – wolny
Bohaterami spotkania będą książka „Dzień przed. Czym żyliśmy 12 grudnia 1981” oraz dziennikarz historyczny i pisarz Igor Rakowski-Kłos, który podjął się tego śledztwa.
godz. 18.00
Złożenie wieńców i zapalenie zniczy pod pomnikiem Poległych Stoczniowców – ofiar Grudnia 1970
pl. Solidarności
godz. 19.00
Koncert „W hołdzie bohaterom Solidarności”
- Opera Bałtycka w Gdańsku
- wstęp – biletowany (ceny biletów od 50 zł)
Koncert wieńczący jubileusz 40-lecia Polskiej Filharmonii Kameralnej Sopot.
.
16 grudnia 2022 r., piątek
Złożenie wieńców i zapalenie zniczy w hołdzie ofiarom stanu wojennego
godz. 12.00
Zapalenie zniczy na tablicach pamiątkowych w znaczących miejscach, w których w Grudniu ’70 zginęli ludzie. Pełna lista nazwisk ofiar i miejsc, w których znajdują się tablice pamiątkowe dostępna jest na stronie internetowej: https://ecs.gda.pl/wydarzenia/zapal-swiatelko/
godz. 14.00
Złożenie wieńców pod pomnikiem Poległych Stoczniowców – Ofiar Grudnia 1970
godz. 14.30
Zapalenie zniczy na grobach pomordowanych w Grudniu ’70
Cmentarz Srebrzysko
.
17 grudnia 2022 r., sobota
godz. 11.00, 12.30 i 14.00
Spacery po wystawie „Śladami Grudnia ’70”
- wstęp – biletowany (cena specjalna 10 zł)
Śladami wspomnień zwiedzających oprowadzą: Jan Czajka (11.00), Czesław Szweda (12.30) i Henryk Knapiński (14.00).
.
18 grudnia 2022 r., niedziela
godz. 15.00
Spacer po wystawie stałej ECS z Jackiem Fedorowiczem
- wystawa stała ECS
- wstęp – biletowany
.
Organizatorami obchodów są: miasto Gdańsk, samorząd województwa pomorskiego oraz Europejskie Centrum Solidarności.
