Obchodzony 2 października Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckiej Zbrodni Pomorskiej to polskie święto państwowe, ustanowione w 2023 r. uchwałą Sejmu RP. Data ta upamiętnia pomordowanych przez niemieckiego okupanta mieszkańców Pomorza w 1939 r., a sama nazwa podkreśla ludobójczy charakter zbrodni i jej ogromną skalę.

– Dla nas mieszkańców Kaszub, Kociewia i całego Pomorza, których rodziny mieszkają tutaj od pokoleń, zachowanie pamięci o Piaśnicy, Szpęgawsku, Mniszku i około 400 innych miejscach kaźni jest naszą powinnością wobec pomordowanych – mówi marszałek województwa pomorskiego Mieczysław Struk.

„Krwawa jesień”

Wkrótce po napaści Niemiec na Polskę okupanci przystąpili do ludobójczej akcji „oczyszczania” ziem, które miały zostać wcielone bezpośrednio do III Rzeszy. Na podstawie przygotowanych jeszcze przed wybuchem wojny list proskrypcyjnych rozpoczęły się aresztowania, a następnie masowe egzekucje ludności polskiej. Ofiarami byli głównie urzędnicy, nauczyciele, księża katoliccy, lekarze, prawnicy, dziennikarze, kupcy, rzemieślnicy, przedstawiciele ziemiaństwa, członkowie patriotycznych organizacji i stowarzyszeń, a także pacjenci szpitali psychiatrycznych.

Szacuje się, że podczas „krwawej jesieni” na Pomorzu , tj. od września 1939 r. do początku 1940 r. hitlerowcy zamordowali kilkadziesiąt tysięcy osób. Do największych miejsc kaźni należały m.in. Piaśnica koło Wejherowa, Szpęgawsk koło Starogardu Gdańskiego, igielska Dolina Śmierci w Chojnicach, Rudzki Most koło Tucholi, Mniszek koło Świecia, Klamry koło Chełmna, Barbarka koło Torunia oraz fordońska Dolina Śmierci koło Bydgoszczy. Sprawcami mordów byli głównie miejscowi Niemcy, członkowie paramilitarnej organizacji Selbstschutz nadzorowani przez jednostki SS. Większość z nich uniknęła odpowiedzialności za swoje zbrodnie.

Mat. prasowy IPN

*  *  *

W wielu miejscach na Pomorzu organizowane są dziś lokalne uroczystości upamiętniające ofiary niemieckiej zbrodni pomorskiej z 1939 r., m.in. w Starogardzie Gdańskim przewidziano złożenie kwiatów przy tablicy pamiątkowej, mszę świętą w kościele św. Wojciecha oraz apel poległych. Natomiast w najbliższą niedzielę, 5 października 2025 r. odbędą się uroczystości w Sanktuarium Piaśnickim.

W imieniu marszałka województwa pomorskiego wiązankę kwiatów pod Pomnikiem Ofiar Piaśnicy złoży dziś Andrzej Kowalczys, pełnomocnik ds. współpracy z organizacjami pozarządowymi.

Ponadto, w siedzibie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego przy ul. Okopowej w Gdańsku (przed wejściem na Salę im. Lecha Bądkowskiego) dostępna do obejrzenia jest wystawa „Zbrodnia pomorska 1939. Początek ludobójstwa niemieckiego w okupowanej Polsce”, przygotowana przez Delegaturę IPN w Bydgoszczy.