Związek Polaków w Niemczech powstał w 1922 r., a współtwórcą i pierwszym prezesem nowoutworzonej organizacji został Stanisław Sierakowski – poseł do sejmu pruskiego oraz konsul generalny RP w Kwidzynie, właściciel majątku w Waplewie. Wymownym jest więc znakiem, że inauguracja obchodów 100-lecia Związku odbędzie się właśnie w Waplewie Wielkim, czyli dawnej siedzibie rodu Sierakowskich, tak zasłużonego dla zachowania polskości na Powiślu.

– Przed laty samorząd województwa pomorskiego chcąc ratować przed ruiną pałac w Waplewie, wszedł w posiadanie tego obiektu. Sukcesywnie staramy się gromadzić i udostępniać w nim kolejne zbiory, a także odbudowywać otaczającą go infrastrukturę. To właśnie tutaj stworzyliśmy Muzeum Tradycji Szlacheckiej oraz Pomorski Ośrodek Kontaktów z Polonią. Taka nazwa nawiązywać ma, w pewnym stopniu, do dziedzictwa Związku Polaków w Niemczech i działalności Stanisława Sierakowskiego – mówi marszałek Mieczysław Struk.

Uroczystości w Waplewie

Na inauguracji obchodów 100-lecia Związku Polaków w Niemczech w pałacu Waplewie spotkają się przedstawiciele najwyższych władz samorządów regionalnych: Pomorza, Wielkopolski, Warmii i Mazur oraz Śląska Opolskiego, czyli tych ziem, na których w dwudziestoleciu międzywojennym Związek angażował się w ochronę interesów polskiej mniejszości narodowej oraz zachowanie polskiego dziedzictwa kulturowego.

Podczas tych uroczystości Izabelli Sierakowskiej-Tomaszewskiej wręczone zostanie Honorowe Wyróżnienie za Zasługi dla Województwa Pomorskiego, czyli najwyższe odznaczenie ustanowione przez samorząd naszego regionu. Izabella Sierakowska-Tomaszewska w znaczący sposób przyczyniła się bowiem do powstania Muzeum Tradycji Szlacheckiej „podejmując wyjątkowe działania wynikające ze zrozumienia znaczenia Waplewa Wielkiego jako ośrodka kultury polskiej na Pomorzu” – czytamy w uzasadnieniu uchwały Sejmiku Województwa Pomorskiego.

– Izabella Sierakowska-Tomaszewska ze wszech miar zasługuje na uhonorowanie za jej zaangażowanie na rzecz dziedzictwa kultury województwa pomorskiego. Przyznanie Honorowego Wyróżnienia jest też wyrazem szacunku dla dokonań jej całej rodziny, a szczególnie dla jej dziadka Stanisława Sierakowskiego – podkreśla marszałek Mieczysław Struk.

Tego dnia w pałacu w Waplewie otwarta zostanie też specjalnie przygotowana wystawa poświęcona Stanisławowi Sierakowskiemu oraz jego działalności społecznej i politycznej jako pierwszego prezesa Związku Polaków w Niemczech. Natomiast w Sali Białej odbędzie się prezentacja kolejnych dwóch obrazów pochodzących z kolekcji przed laty podarowanej muzeum przez Izabelę Sierakowską-Tomaszewską. Obrazy te właśnie wróciły z pracowni konserwatorskich i udostępnione zostaną szerszej publiczności.

.

Międzyregionalna inauguracja obchodów 100-lecia Związku Polaków w Niemczech

22 kwietnia 2022 r., piątek, godz. 12.00
Muzeum Tradycji Szlacheckiej w Waplewie Wielkim

Program:

  • Hymn państwowy RP
  • Hymn Rodła
  • Przywitanie uczestników i wystąpienie okolicznościowe marszałka województwa pomorskiego Mieczysława Struka
  • Wystąpienia: marszałka województwa opolskiego Andrzeja Buły, marszałka województwa warmińsko-mazurskiego Gustawa Marka Brzezina oraz marszałka województwa wielkopolskiego Marka Woźniaka
  • Wykład prof. Józefa Borzyszkowskiego (Honorowego Prezesa Instytutu Kaszubskiego) pt. „Związek Polaków w Niemczech: między Waplewem a Zakrzewem i Berlinem
  • Wręczenie Izabelli Sierakowskiej-Tomaszewskiej Honorowego Wyróżnienia za Zasługi dla Województwa Pomorskiego
  • Prezentacja i zwiedzanie wystawy poświęconej Stanisławowi Sierakowskiemu – prezesowi Związku Polaków w Niemczech w latach 1922-1933

.

Ponadto o godz. 16.00 odbędzie się uroczystość złożenia kwiatów pod Pomnikiem Rodła w Sztumie (ul. Mickiewicza 31) i prezentacja wystawy „Związek Polaków w Niemczech: ludzie – idee – pamięć. W 100. rocznicę powstania”. Natomiast na godz. 17.00 w Sztumskim Centrum Kultury (ul. Reja 13) zaplanowano koncert Polskiej Filharmonii Kameralnej w Sopocie pod batutą Wojciecha Rajskiego.

.

*  *  *

Związek Polaków w Niemczech został założony 27 sierpnia 1922 r. w Berlinie. W okresie międzywojennym organizacja liczyła około 32 tys. osób. Prowadziła działalność kulturalną, gospodarczą i polityczną na rzecz ochrony interesów polskiej mniejszości narodowej w Niemczech. Miała swoich reprezentantów w sejmikach krajowych i radach miejskich. Z jej inicjatywy powstały Centralny Bank Spółdzielczości Polskiej z siedzibą w Berlinie, wybudowano Polskie Gimnazjum w Kwidzynie oraz wydawano szereg gazet, m.in. „Polaka w Niemczech”, „Dziennik Berliński”, „Gazetę Olsztyńską” czy „Głos Pogranicza”.

Związek za swój symbol przyjął znak rodła. Przedstawiał on bieg rzeki Wisły z zaznaczonym Krakowem jako kolebką kultury polskiej i symbolem trwania oraz ciągłości państwa polskiego. W 1938 r. podczas I Kongresu Związku Polaków w Niemczech uchwalono Pięć prawd Polaka, które stanowiły ideową podstawę działalności związku.

Znak rodła i Pięć prawd Polaka

Niestety, lata działalności Związku przypadł na trudny czas rozwoju nazizmu w Niemczech. Członkowie organizacji byli prześladowani, dochodziło do wielu ataków oraz szykan wobec przedstawicieli mniejszości polskiej. Dodatkowo, wszyscy zostali wpisani na specjalną listę „wrogów Rzeszy”. Na jej podstawie z chwilą wybuchu II wojny światowej przeprowadzano masowe aresztowania, część działaczy rozstrzelano, innych uwięziono w obozach koncentracyjnych. W lutym 1940 r. Związek został zdelegalizowany, a jego majątek skonfiskowany.

Po wojnie Związek Polaków w Niemczech wznowił działalność, a od 1956 r. jego siedzibą jest Bochum.

.

Wystawa przygotowana w ramach obchodów 100-lecia Związku Polaków w Niemczech przez Muzeum Zachodniokaszubskie w Bytowie: