Tradycyjnie, ścisły post przygotowywał do Wielkiego Tygodnia. Podstawą codziennego pożywienia były suchy chleb, ziemniaki, żur, śledzie, proste dania bez dodatku tłuszczu. Z domów wynoszono patelnie i rondle, które wracały do kuchni dopiero w Wielką Sobotę. Wielki Tydzień rozpoczyna Palmowa Niedziela i święcenie gałązek wierzbowych. Taka prosta palma, przewiązana czerwoną wstążką, spełniała bardzo ważną rolę – przez sam dotyk dawała żywotność i ochronę domu, ludzi i zwierząt. Poświęcone gałązki zatykano za święte obrazy, wystawiano wraz z gromnicą podczas burzy w oknie, a kotki wierzbowe połykano, aby ustrzec się przed bólem gardła.

Wielki Czwartek

Tego dnia wspomina się Ostatnią Wieczerzę Chrystusa z apostołami. To wtedy został ustanowiony Najświętszy Sakrament – dokonało się symboliczne przeistoczenie chleba i wina w ciało i krew Chrystusa. W tym dniu w Kościele katolickim odprawia się tylko jedną mszę św. z udziałem wszystkich kapłanów. Jest to msza Wieczerzy Pańskiej, która rozpoczyna 3-dniową uroczystość – triduum paschalne. Najświętszy Sakrament zostaje przeniesiony do kaplicy adoracji, tzw. ciemnicy. Milkną dzwony, kościoły pogrążają się w ciszy.
W tym dniu przesadzano kwiaty doniczkowe i sadzono drzewka. Rozpoczynano barwienie jaj. Na Kaszubach nie było tradycji zdobienia jajek wzorami, jak w innych regionach Polski. Zachował się natomiast zwyczaj barwienia skorupek jaj na kolor czerwony. Stosowano też barwy niebieską, zieloną i brązową, uzyskiwane z barwników naturalnych lub kolorowej bibuły.
Na Kociewiu palono tego dnia judaszowe ogniska, do których wrzucano suche trawy i śmieci. Zazwyczaj dym wił się nisko przy ziemi – takie wijące się judasze gryzły w oczy przez cały dzień, chyba że była ładna pogoda i dym unosił się do góry, co nie wróżyło nic dobrego.

Wielki Piątek

To czas zadumy i postu przeznaczony na cichą modlitwę, rozważanie i czuwanie. Tego dnia nie wypadało głośno się śmiać i bawić, unikano ciężkich prac domowych. Po południu odbywa się nabożeństwo męki Pańskiej. Czytany jest opis męki i śmierci Chrystusa z Ewangelii św. Jana, jedynego apostoła, który pozostał przed krzyżem Jezusa aż do jego śmierci. W tym dniu obowiązuje ścisły post, zazwyczaj jadano tylko suchy chleb i pito wodę. W zachodniej części Kaszub kultywowano obyczaj biczowania się rózgą jałowcową. Odbywały się też magiczne kąpiele i obmywania się w wodzie z jeziora lub strumienia, zapewniające zdrowie i urodę na cały rok.

Wielka Sobota

Przed południem zanosi się do poświęcenia pokarmy. Wieczorem przed kościołami dokonywany jest obrzęd poświęcenia ognia i wody, rozpoczyna się Wigilia Paschalna. Od poświęconego ognia zapala się Paschał, oznaczający osobę Chrystusa. Tego dnia kapłani święcą również wodę przeznaczoną do sakramentu chrztu. W kościele strojono i urządzano Grób Pański oraz poświęcano symboliczne jadło w postaci święconki. Zwyczaj na początku XX w. praktykowany był jedynie w dworach szlacheckich.
Gospodynie na Kociewiu tego dnia piekły z razowej mąki pszennej, gryczanej albo żytniej wielkanocny chleb nazywany paską. Przy wyrabianiu ciasta należało zachować bezwzględną ciszę, a w pomieszczeniu nie mogli przebywać mężczyźni. Barwiono też jajka – na żółto dzięki liściom brzozy, olchy, kory szakłaka i młodej jabłoni; na czerwono używając kory kruszyny i dębu oraz łupin cebuli; na pomarańczowo – dzięki marchewce i dyni; bordowy kolor dawała gorąca kąpiel w łupinach orzecha; niebieski – tarnina; zielony – listki oziminy i zioła; wzory były robione woskiem. Natomiast gospodarze, węglem z przydomowego paleniska, znaczyli krzyże nad wejściem do domu i na budynkach gospodarczych. Koło północy dziewczęta w ciszy szły do najbliższego strumienia i zanurzały się w wodzie, nabierały wody do dzbanów i niosły do domów. Ta woda mogła uzdrawiać i ciało, i ducha.

Źródło: Muzeum – Kaszubski Park Etnograficzny im. Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach Kiszewskich
Alina Ciesielska, Rejonowy Zespół Doradztwa Rolniczego w Malborku