Arcydzieło kina niemego Roberta Wienego i koncert Czerwie. Nowa propozycja Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego

 

„Gabinet doktora Caligari”, film niemy z 1920 r., to jedno z najwcześniejszych dzieł niemieckiego ekspresjonizmu filmowego, które wywarło duży wpływ na rozwój kinematografii.

 

Demoniczny tyran i seria morderstw

Podczas miejskiego jarmarku tajemniczy doktor Caligari (Werner Krauss) prezentuje lokalnej gawiedzi swego podopiecznego Cesara (Conrad Veidt) – przerażającego lunatyka, postać z pogranicza życia i śmierci, która na oczach widzów budzi się z głębokiego snu. Gdy jeden z gapiów pyta go o swą przyszłość, zgodnie z przepowiednią Cesara ginie następnego ranka. Tak rozpoczyna się seria dziwnych morderstw, o które podejrzany będzie wspomniany somnambulik. Śledztwo przeprowadzone przez Francisa (Friedrich Fehér) doprowadza go do tajemnicy obłąkanego manipulatora, który wykorzystuje Cesara do zabijania niewinnych ludzi.

 

O filmie

 „Gabinet Doktora Caligari” w reżyserii Roberta Wienego jest dla historii kina kamieniem milowym. I choć ocenianie go z dzisiejszej perspektywy mogłoby być kuszące, nie ma większego sensu. Można by wprawdzie po gombrowiczowsku zastanawiać się nad tym, czy film Wienego zachwyca, czy też nie, ale dzisiejsza lektura tego filmu jest raczej lekcją historii kina, aniżeli zwykłym seansem. Obraz  pokazuje, jak wyglądało dawne kino, w jaki sposób zmieniały się narracje, jak kształtował się język filmu. Obraz Wienego to podróż do czasów, gdy kino stawiało przed widzem wymagania – by się nim delektować, trzeba było używać wyobraźni. Reżyser filmu, jak i inni twórcy nurtu ekspresjonistycznego, porzucał realizm inscenizacyjny, by tworzyć rzeczywistość zupełnie nową, plastycznie odmienną. I to właśnie scenografia jego filmu robi do dziś największe wrażenie. Plastycy z grupy Der Sturm – W. Röhrig, W. Reimann oraz H. Warm – stworzyli bowiem niezwykłą oprawę plastyczną – ostentacyjnie sztuczną, nierzeczywistą, a zarazem wysmakowaną. Na płóciennych płachtach można dostrzec wymalowane łąki i drogi, przerażające budynki i złowieszcze cienie. Natomiast nie ma co szukać odrobiny normalności – dziwne ostrokątne kształty i powykrzywiane budynki wywoływać miały poczucie, że w tym filmowym świecie nie ma punktów oparcia ani żadnych stałych wartości. Plastyczna nierzeczywistość budziła przerażenie widzów. Dziś raczej już nie straszy, lecz wywołuje zachwyt nad artystyczną sprawnością i twórczą precyzją pionierów niemieckiego kina.

 

Inspiracja dla kolejnych pokoleń

Ale film Wienego to nie tylko kunsztowny, wysmakowany obrazek, ale także jeden z pierwszych filmów wprowadzających do niemieckiego kina postać demonicznego tyrana. Po latach w tytułowym doktorze i podobnych do niego bohaterach widziano przepowiednię  hitleryzmu. Postać Dr. Caligari miała dla późniejszego kina nie lada znaczenie, a figura szalonego naukowca, nieco faustowska i budząca przerażenie widzów powracała w niezliczonej liczbie filmów (echa filmu Wienego odnaleźć można choćby w „Człowieku słoniu” Davida Lyncha). „Gabinet…”, jako film grozy, broni się co najmniej umiarkowanie, ale jest jednocześnie dziełem niezwykle inspirującym, bez którego dzisiejszy horror nie byłby taki sam.

 

Jaką muzykę grają Czerwie?

Projekcję filmu dopełni muzyka na żywo w wykonaniu zespołu Czerwie. To niezależna polska formacja, której styl, to pogranicze folku i etno, inspirowany teatrem absurdu i filmem. Na swoim koncie mają muzykę do wielu projektów teatralnych (m.in. „Albośmy to jacy, tacy” w reż. Piotra Cieplaka w Teatrze Powszechnym im. Z. Hübnera w Warszawie oraz dla Teatru Klinika Lalek) filmów niemych, dokumentu i fabuły (Xawery Żuławski), a ostatnio do produkcji TVN oraz Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej „Nie wolno się brzydko bawić” w reżyserii Urszuli Sochackiej.

 

Wydali pięć płyty, grają na festiwalach

W skład grupy wchodzi czterach muzyków – Wojtek Zaborowski, Maciek Kudłacik, Paweł Zawarus, Piotrek Bogunia – a ich instrumentarium, to: perkusja, ksylofon, instrumenty perkusyjne, instrumenty etniczne, bas, gitara, mandolina, akordeon i syntezatory.

W dyskografii muzycy mają pięć autorskich albumów. W roku 2004 r. wydali album „Padlina” z gościnnym udziałem Macieja Maleńczuka i Andrzeja Przybielskiego. W  2008 r. stworzyli projekt „Otwarta Sztuka Dla Ludu”, który niejednokrotnie gościł na antenach polskich i europejskich stacji radiowych. W 2013 r. grupa wydała album „Czerwie Nosferatu Live” będący muzycznym zapisem trasy koncertowej pod tym samym tytułem. Kolejne płyty to muzyka do filmu z Polą Nergi „Mania” (2016) oraz soundtrack do arcydzieła kina niemego „Metropolis” wydana w marcu 2017 r.. W 2018 r. muzycy wydali ścieżki do filmów  „Kult Ciała” M. Waszyńskiego i „Gabinet Doktora Caligari”.

W marcu 2016 r. Czerwie wystąpili na prestiżowym europejskim festiwalu Kina Niemego Hippodrome 2016 w Szkocji. W 2018 r. grupa otwierała 24. Wiosnę filmową Budapeszcie, a we wrześniu 2018 r. zagrała na prestiżowym Budapesti Klasszikus Film Maraton Magyar Nemzeti Filmarchívum. Do tej pory grupa zagrała ponad 700 koncertów w Polsce i w Europie.

 

Film „Gabinet Doktora Caligari” z koncertem zespołu Czerwie

• 29 października 2019 r., wtorek, godz. 19.00
• Gdański Teatr Szekspirowski
• ul. Bogusławskiego 1
• Gdańsk

Bilety:

• parter (miejsca siedzące): 40 zł – normalny, 30 zł – ulgowy
• galerie frontowe, poziom I, II i III: 30 zł – normalny, 20 zł – ulgowy

Zobacz: Gdański Teatr Szekspirowski