Wampiry wojny i tajemniczo uśmiechający się politycy. Poznaj twórczość Bolesława Biegasa

W marcu 1907 r. wkrótce po otwarciu słynnego paryskiego Salonu Niezależnych na teren wystawy wkroczyła policja i zarekwirowała prezentowany tam obraz „Wojna rosyjsko-japońska”. Uzasadnienie było krótkie: naruszenie zasad dobrego obyczaju oraz publiczna zniewaga głowy państwa. A nawet dziewięciu głów, bo tylu przywódców przedstawiono na płótnie. Rok później na kolejnym Salonie Niezależnych sytuacja się powtórzyła. Komisarz policji dzielnicy Champs-Elysees osobiście pilnował, by już pierwszego dnia po otwarciu wystawy z ekspozycji zniknęło sześć obrazów, których bohaterem był cesarz Wilhelm II.

O obu tych wydarzeniach szeroko rozpisywała się wówczas nie tylko prasa francuska, ale i gazety w wielu krajach Europy. W obu tych przypadkach chodziło o prace polskiego artysty – Bolesława Biegasa, który w stolicy Francji mieszkał od 1901 r. i pozostał tu aż do swej śmierci w 1954 r.

Wojna płci… i politycy

Choć Biegas znany jest miłośnikom sztuki głównie jako twórca symbolistycznych rzeźb i dekoracyjnych tzw. portretów sferycznych pięknych kobiet, to jednak kilkukrotnie sięgał w swej twórczości do tematów poważniejszych, zahaczających o kwestie wojny, przemocy, walki dobra ze złem, relacji między doczesnością a prawami wszechświata. Uczynił to m.in. w czasach I wojny światowej, tworząc cykl obrazów „Wampiry wojny”, w których refleksja nad tragizmem wojen miesza się z wyobrażeniami artysty o… wojnie płci.

Najbardziej zagadkowy jest jednak cykl „Politycy”, datowany na lata 1945-1946, który przedstawia portrety 18 ważnych dla świata XX-wiecznych przywódców. Ukazanie ich na tle kosmologicznych sfer, z tajemniczymi uśmiechami i zaskakującymi gestami dłoni, już wystarczająco intryguje widza. Jest on niezwykły nie tylko z artystycznego, ale też psychologicznego punktu widzenia. Negatywne postaci tamtych lat (Hitler, Mussolini, Franco) zostały bowiem przedstawione tak samo jak zwycięzcy wojny (Churchill, Roosevelt) lub bohaterowie pozytywni (Gandhi, Piłsudski). Mimo upływu lat cykl ten nie przestaje ciekawić i nie zdradza do końca swoich tajemnic.

Postawy artysty

Wystawa prezentuje dwie postawy artysty wobec polityki. Pierwszą – pełną zaangażowania, o wyraźnym publicystycznym charakterze, gdzie symbolizm splata się z humorem i satyrą, a wszystko jest podporządkowane wyrażeniu własnych poglądów artysty zatroskanego skutkami wojen i konfliktów międzynarodowych. I drugą, która pokazuje nam artystę jako beznamiętnego obserwatora. Blisko 70-letni twórca portretuje polityków z dystansem, co jest zaskakujące, zważywszy na fakt, że miał świadomość straszliwej tragedii minionych lat. Nie ma tu zwycięzców i przegranych, zbawców i potworów. Są politycy. Trudno ocenić, czy jest to wyraz znużenia światem, wyraz niewiary czy może przekonanie, że polityka w każdym wydaniu jest w sumie podobna.

Co ciekawe, nie ma u Biegasa tego, co w historii XX wieku najczęściej wiązało twórców z polityką: fascynacji władzą, ideologicznego ukąszenia czy po prostu koniunkturalnego służenia aktualnie rządzącym. Obie polityczno-artystyczne twarze Biegasa są dalekie od tego, co najczęściej kojarzymy z tym wątkiem, czyli od sztuki ustrojów totalitarnych (stalinizmu czy faszyzmu). Ekspozycja może stanowić świetny punkt wyjścia do zadawania pytań o powinności artysty wobec otaczającego świata i władzy, ale też o niebezpieczeństwa, zasadzki i ograniczenia tego typu „romansu” z polityką.

Bolesław Biegas. Gdy sztuka spotyka się z polityką

• wernisaż: 20 marca 2018 r., wtorek, godz. 18.00
• wystawa czynna: 21 marca – 17 czerwca 2018 r.
• Muzeum Narodowe w Gdańsku
• Oddział Sztuki Dawnej
• ul. Toruńska 1
• Gdańsk
• godziny otwarcia:
  do 30 kwietnia: wtorek-piątek, godz. 9.00-16.00; sobota-niedziela, godz. 10.00-17.00
  od 1 maja: wtorek-środa, godz. 10.00-17.00; czwartek, godz. 12.00-19.00; piątek-niedziela, godz. 10.00-17.00
• ceny biletów:
  normalny – 10 zł
  ulgowy – 6 zł
  dzieci i młodzież (7-26 lat) – 1 zł
  rodzinny – 18 zł