Ten materiał pochodzi z archiwum portalu

Zachowaliśmy archiwalne materiały z naszego portalu, aby umożliwić ich przeszukiwanie. Nie możemy jednak zagwarantować, że zamieszczone w tekście odsyłacze będą działały prawidłowo oraz że treści będą zgodne ze standardami dostępności cyfrowej. Jeżeli znalazłeś niedziałający odnośnik albo potrzebujesz pomocy w odczytaniu treści prosimy o kontakt pod adresem redakcja@pomorskie.eu

Wiadomości
https://pomorskie.eu/wp-content/uploads/2020/07/afdf46e9-3c67-40f6-94e9-f456812d832c.jpg Czy przedawkowanie witaminy K jest groźne? Co należy wiedzieć, żeby właściwie ją wykorzystać? [WYWIAD]

Czy przedawkowanie witaminy K jest groźne? Co należy wiedzieć, żeby właściwie ją wykorzystać? [WYWIAD]

Dr n. med. Wojciech Homenda

Czy trzeba brać witaminę K? Do czego służy? Dlaczego noworodki otrzymują ją wkrótce po urodzeniu? Czemu jest tak ważna, kiedy długo goją się rany czy mamy siniaki nawet po niewielkim stłuczeniu.

 

O witaminie K i jej roli w organizmie człowieka rozmawiamy z wojewódzkim konsultantem ds. hematologii dr n. med. Wojciechem Homendą, ordynatorem Oddziału Chorób Wewnętrznych, Endokrynologii i Hematologii z Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Słupsku.

 

Czym jest witamina K?

– Wiedza o witaminie K nie jest tak powszechna, jak o innych witaminach, tzn. C czy D. Nie jest to pojedyncza substancja, lecz grupa związków będących pochodnymi naftochinonu. Witaminę K przypadkowo w 1930 r. odkrył duński naukowiec Henrik Dam. Badał kurczęta karmione sztuczną dietą. Przy zastosowaniu diety ubogotłuszczowej na skórze kurcząt pojawiały się wybroczyny świadczące o upośledzeniu wchłaniania witamin K. Oznaczało to, że wchłanianie naturalnych witamin K przebiega jedynie z pokarmami zawierającymi tłuszcze.

 

Jakie są jej rodzaje?

– Wyróżniamy występującą głównie w produktach roślinnych witaminę K1 (fitochinon). Witamina K2 (menachinon) syntetyzowana jest przez florę bakteryjną jelit, zaś witamina K3 (menadion) jest witaminą syntetyczną. Witaminy K magazynowane są w wątrobie. Naturalne witaminy K1 i K2 są rozpuszczalne jedynie w tłuszczach. Dodatkowo, w wodzie rozpuszcza się jedynie syntetyczna witamina K3.

 

Do czego służy? Jakie pełni funkcje?

– Najważniejszą rolą witaminy K jest jej udział w prawidłowym funkcjonowaniu układu krzepnięcia. Jest ona konieczna dla syntezy osoczowych czynników krzepnięcia zespołu protrombiny (II,VII, IX i X).  Zapobiega więc skazie krwotocznej pod różną postacią. Niedobór witaminy K upośledza również gojenie się ran. Bardzo ważna jest też rola witaminy K w homeostazie wapnia, a tym samym w tworzeniu tkanki kostnej. W ostatnich latach wykryto także, że witamina K odgrywa bardzo ważną rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego. Posiada działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. Dowiedziony jest też wpływ przeciwbólowy witaminy K. Nowym odkryciem jest właściwość przeciwnowotworowa tej witaminy. Nowotworami, które ograniczają swój wzrost pod jej wpływem są między innymi rak: jelita grubego, jajnika, wątroby oraz piersi.

 

Czy ludzie mają jej niedobór?

 – Niedobór witaminy K u dorosłych jest zjawiskiem dość rzadkim. Organizm ludzki czerpie ją z dwóch źródeł. Jednym z nich jest żywność, drugim zaś synteza przez bakterie w jelitach. Warzywa pokrywają prawie połowę dziennego zapotrzebowania na witaminę K. W związku z tym najczęstszą przyczyną niedoboru witaminy K u osób dorosłych jest stosowanie restrykcyjnej diety. Pozostała część to nasza produkcja w przewodzie pokarmowym. Dorosły człowiek potrzebuje na dobę około 4 mg witaminy K, zaś dzieci około 1 mg.

 

Czyli niedobór nie występuje?

– Niedobór witaminy K można zauważyć u noworodków. Po urodzeniu zapotrzebowanie na tę witaminę jest znacznie większe niż podaż. Wynika to z nie w pełni rozwiniętej flory bakteryjnej przewodu pokarmowego (szczególnie u wcześniaków) oraz tego, iż witamina K w niewielkim stopniu przenika przez łożysko matki.
U osób dorosłych, poza restrykcyjną dietą, jej niedobór może być efektem długotrwałej antybiotykoterapii (szczególnie przy udziale antybiotyków szerokospektralnych). Ponieważ witamina ta magazynowana jest w wątrobie, przewlekłe choroby tego narządu, przy zmniejszonej podaży, mogą spowodować jej niedobór. Specyficznym rodzajem niedoboru witaminy K jest stosowanie jej antymetabolitów (związki chemiczne zaburzające przebieg określonych reakcji biochemicznych wewnątrz komórki poprzez wyparcie naturalnie występującego metabolitu – przyp. red.) (acenokumarolu lub warfaryny).  Chodzi o wyłączenie wpływu witaminy na funkcjonowanie układu krzepnięcia. Taki przeciwkrzepliwy wpływ jest wykorzystywany jako standardowe leczenie choroby zakrzepowo-zatorowej.

 

Jakie są objawy niedoboru? Co go powoduje?

– Najczęstszym objawem niedoboru witaminy K są zaburzeniami krzepnięcia widoczne jako wydłużony czas protrombinowy  (obniżenie stężenia protrombiny powoduje dłuższy czas krzepnięcia krwi). Statystycznie najczęściej występuje funkcjonalny jej niedobór w trakcie leczenia antagonistami tej witaminy. Jest więc to objaw pożądany w danej sytuacji klinicznej np. konieczność przewlekłego leczenia przeciwkrzepliwego w żylnej chorobie zakrzepowo-zatorowej, profilaktyka przeciwzakrzepowa w migotaniu przedsionków. Wtedy nie należy dodatkowo przyjmować witaminy K,  ponieważ zmniejszy to skuteczność leczenia.
Objawami niedoboru witaminy K są zatem samoistne krwawienia. Mogą to być krwawienia z błon śluzowych (najczęściej jamy ustnej), wybroczyny na skórze, ale również ciężkie i zagrażające życiu krwawienia do różnych narządów. Najpoważniejszym z nich jest krwotok do centralnego układu nerwowego. Powikłanie takie stanowi duże zagrożenie zdrowotne dla chorego i wymaga szybkiego i intensywnego leczenia szpitalnego.
Częstym objawem niedoboru witaminy K jest też krwiomocz. U kobiet mogą być przedłużające się krwawienia miesięczne. Niekiedy obserwuje się również krwawienie z przewodu pokarmowego. Bardzo ważnym klinicznie objawem niedoboru witaminy K jest choroba krwotoczna noworodków. Objawami jej są krwawienia z przewodu pokarmowego i pępowiny, wymioty z krwią. Niedobór witaminy K powoduje również zaburzenia wzrastania i rozwoju u niemowląt.

 

Przyczyną jakich chorób jest jej niedobór?

– Niedobór witaminy K przede wszystkim jest przyczyną powikłań krwotocznych. Ciężkość ich można być bardzo różna – począwszy od niewielkich siniaków na skórze aż do ciężkich krwawień do mózgu i przewodu pokarmowego. Udowodniony jest również duży wpływ niedoboru witaminy K na rozwój osteoporozy. Dlatego właśnie w przypadku profilaktyki i leczenia osteoporozy zaleca się substytucję zarówno witaminy D, jak i K2. Osoby z przewlekłym niedoborem witaminy K mają obniżoną odporność, częściej chorują na infekcje wirusowe i bakteryjne. Są dowody na częstsze występowanie chorób nowotworowych u osób z niedoborem witaminy K.

 

W jakich produktach występuje witamina K? 

– Witamina K1 znajduje się przede wszystkim w zielonych warzywach. Duże ilości tej witaminy występują w sałacie, kapuście, brokułach, lucernie, zielonym groszku, ogórku,  jarmużu, brukselce i szpinaku. 

 

Kiedy należy przyjmować witaminę K?

– Profilaktyczne przyjmowanie dotyczy osób z przewlekłymi chorobami wątroby np. marskością, zapaleniem wątroby, chorobami jelit np. zespołem złego wchłaniania, chorobą Crohna oraz pacjentów po długotrwałej antybiotykoterapii. Ponadto, witaminę K należy podawać profilaktycznie każdemu noworodkowi po urodzeniu. Wynika to z nierozwiniętej jeszcze flory bakteryjnej, która mogłaby zapewnić noworodkowi odpowiedni jej poziom. W przypadku braku zgody rodziców na ten rodzaj terapii, należy po przekazaniu informacji o zagrożeniach chorobą krwotoczną, umieścić ją w dokumentacji. Zalecane jest podanie witaminy drogą domięśniową. Noworodek otrzymuje 1 mg witaminy K. Jednak ta metoda budzi wśród rodziców największe kontrowersje. Gdy nie wyrażają oni zgody na podanie domięśniowe, można witaminę K podać doustnie. Dawka leku wynosi wówczas 2 mg. Należy ją powtórzyć w 5. dniu i 5. tygodniu życia. Trzeba pamiętać, że w przypadku, gdy noworodek zwymiotuje lek, dawkę należy powtórzyć. W przypadku noworodków urodzonych przedwcześnie lub z chorobami wątroby lub zaburzeniami wchłaniania należy zdecydowanie dążyć do podania witaminy K drogą domięśniową. 

  

Czy można brać ją profilaktycznie bez badań? Czy lepiej zbadać jej poziom przed rozpoczęciem zażywania?

– Wskazania do profilaktycznego przyjmowania syntetycznej witaminy K powinien ustalić lekarz. Są nimi przede wszystkim przewlekłe choroby wątroby prowadzące do nieprawidłowego magazynowania tej witaminy oraz przewlekłe choroby jelit prowadzące do obniżonego wchłaniania. W przypadku rozpoznania takich schorzeń wskazane jest zastosowanie profilaktyki. Dawkę i okres podawania witaminy powinien ustalić lekarz. Przed rozpoczęciem przyjmowania nie ma potrzeby badania jej poziomu w surowicy. Wskaźnikiem, który w sposób pośredni świadczy o niedoborze, jest czas protrombiny. Wydłużenie tego czasu (określane też podwyższeniem współczynnika INR ) jest wskazaniem do substytucji witaminy K.

 

Jak zbadać poziom witaminy K w organizmie?

– Poziom witaminy K można badać w laboratorium, pobierając do analizy surowicę krwi. Analiza ilościowa poziomu witaminy K1 kosztuje około 150 zł. Nie jest to jednak powszechne i standardowo wykonywane badanie. W praktyce bardzo ważną informacją oceniającą właściwy jej poziom jest wywiad z pacjentem. Chodzi o to czy była przestrzegana odpowiednia dieta, stosowano antybiotykoterapię i występowały choroby wątroby lub jelit. W przypadku przewlekłego niedoboru czułym wskaźnikiem jest wydłużenie czasu protrombiny (analizowane jako współczynnik INR ). Wynika ono z pierwszoplanowego działania witaminy K na układ krzepnięcia.

 

Czy można przedawkować witaminę K?

 – Przedawkowanie witaminy K może dotyczyć tak naprawdę jedynie jej postaci syntetycznej (witaminy K3 ). Teoretycznie u osób spożywających pokarmy bogate w witaminę K np. zielone warzywa, jej stężenie możne utrzymywać się na wysokim poziomie, lecz objawy nietolerancji są mało prawdopodobne.

W przypadku przedawkowania witaminy K3 zarówno w postaci doustnej, jak i parenteralnej (pozajelitowy sposób podawania – przyp. red.) występuje pocenie się i uczucie stałego gorąca. W skrajnych przypadkach może dojść do rozpadu krwinek czerwonych i klinicznych objawów niedokrwistości hemolitycznej. Jest to szczególnie niebezpieczne u noworodków. W literaturze medyczne opisywano również przypadki uszkodzenia wątroby i tkanki mózgowej.

Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiała Dorota Kulka

Dr n. med. Wojciech Homenda – ukończył Pomorską Akademię Medyczną w Szczecinie. Jest specjalistą chorób wewnętrznych, hematologii i transplantologii klinicznej. Od 2015 r. pełni rolę wojewódzkiego konsultanta ds. hematologii. Od 1992 r. pracuje w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym w Słupsku (wcześniej Wojewódzki Szpital Zespolony w Słupsku), gdzie jest ordynatorem Oddziału Chorób Wewnętrznych, Endokrynologii i Hematologii. Jest też autorem wielu publikacji. Jego hobby to informatyka, turystyka i sport.
Sprawy urzędowe

Dodatkowych informacji może udzielić Ci Biuro Prasowe Urzędu pod adresem e-mail prasa@pomorskie.eu

Więcej o biznesie w regionie

Znajdziesz na stronach Departamentu Rozwoju Gospodarczego oraz Agencji Rozwoju Pomorza.